Πρώτη γνωριμία με το μουσείο της τέχνης του σήμερα

Τη Δευτέρα το βράδυ πραγματοποιήθηκε η έναρξη της «προσωρινής έκθεσης της μόνιμης συλλογής» του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), στον Νέο Κόσμο, στην Αθήνα. Το επιβλητικό αλλά αμφιλεγόμενο κτίριο του πρώην ζυθοποιείου της οικογένειας Φιξ άνοιξε τις πύλες του στο κοινό.

Εξωτερικά, το εδώ και καιρό μετασκευασμένο κτίριο είχε προκαλέσει με τις δύο κάπως ασύνδετες μεταξύ τους κύριες όψεις. Στη μεν λεωφόρο Συγγρού διατηρήθηκε η όψη που έδωσε ο φωτισμένος αρχιτέκτων Τάκης Ζενέτος το 1957. Στην όψη επί της λεωφόρου Καλλιρρόης, που, άγνωστο γιατί, θεωρήθηκε μη διατηρητέα, η ομάδα αρχιτεκτόνων 3SK σχεδίασε ένα μωσαϊκό από τετράγωνα εξώγλυφα πλακίδια στο χρώμα της άμμου που καταλήγουν σε κάθετες ραβδώσεις από μπετόν, στις οποίες κάποια στιγμή θα κυλήσει νερό ως σημείο υπόμνησης του Ιλισού ποταμού που κυλά υπογείως δίπλα. 

Ακόμη πιο προκλητικά, ωστόσο, έβρισκαν οι Αθηναίοι τα μεταλλικά παραπετάσματα που αγκάλιαζαν επί χρόνια το φαινομενικά αποπερατωμένο κτίσμα και πολλοί πίστευαν ότι δεν θα φύγουν ποτέ. Κι όμως, μερικές μέρες πριν από την έναρξη, τα εμπόδια απομακρύνθηκαν και αποκάλυψαν οριστικά το μουσείο που πέρασε από σαράντα κύματα και στεγάζει πλέον με θεσμικό κύρος την εικαστική σκηνή της σύγχρονης τέχνης στην πρωτεύουσα.

Η γενική αίσθηση ήταν ότι επρόκειτο για τα εγκαίνια του μουσείου, αλλά η συρροή του κόσμου δεν ήταν ασφυκτική, όπως θα ανέμενε κανείς. Την τολμηρά κατακόκκινη για δημόσιο κτίριο είσοδο διαδεχόταν το πάλλευκο εσωτερικό του ισογείου. Η αίσθηση προετοιμασίας και οργάνωσης ήταν πολύ εμφανής, όπως και η επιδίωξη η πρώτη εντύπωση να είναι σεμνή. 

Ο κόσμος φαινόταν ικανοποιημένος με το αχανές ισόγειο που περιλάμβανε το κάπως κρυμμένο γραφείο υποδοχής και πωλητήριο του ΕΜΣΤ και ένα πιο προβεβλημένο κυλικείο που γράφει –συμβολικά άραγε;– «Ω, δροσιά!». Μια εντυπωσιακή επαλληλία από κυλιόμενες σκάλες εξασφαλίζει εύκολη πρόσβαση και θέαση προς όλους τους ορόφους του θηριώδους κτιρίου.

Το ισόγειο και το υπόγειο καταλαμβάνει η εναρκτήρια έκθεση «Κρίσιμοι Διάλογοι: Αθήνα - Αμβέρσα» που διοργανώνεται έως τα τέλη Ιανουαρίου 2017 σε συνεργασία με το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Αμβέρσας (Μ ΗΚΑ). Η έκθεση, που μετά την ολοκλήρωσή της θα μεταφερθεί αυτούσια στη φλαμανδική πόλη, παρουσιάζει σημαντικά έργα Βέλγων και Ελλήνων εικαστικών σε ισότιμο διάλογο. Πρόκειται, άλλωστε, για έναν διάλογο που κρατεί γόνιμα εδώ και χρόνια, σχεδόν χωρίς καμία ιστορική εξαίρεση, και εκτείνεται σε πλείστα πεδία πέραν του καλλιτεχνικού, με τους φίλους Βέλγους να στηρίζουν σταθερά τους Έλληνες και στα δύσκολα τελευταία χρόνια.

Η επίσημη έναρξη του ΕΜΣΤ δεν είχε σχεδόν τίποτε από τα συνηθισμένα πομπώδη εγκαίνια ενός κρατικού φορέα. Ούτε κορδέλα κόπηκε ούτε μπουφέδες γέμισαν με καναπεδάκια, τα μόνα που προσφέρθηκαν ήταν το πολύ κατατοπιστικό πολύπτυχο φυλλάδιο της έκθεσης και ένα μικρό μπλε μπουκάλι με μεταλλικό νερό από την Ήπειρο.

Την εισαγωγή του προέδρου του μουσείου ακολούθησε ο απροετοίμαστος χαιρετισμός του υπουργού Πολιτισμού για ένα τόσο σημαντικό συμβολικά και ουσιαστικά καλλιτεχνικό γεγονός. Τον λόγο στο απλά στημένο ασύρματο μικρόφωνο πήραν η διευθύντρια του ΕΜΣΤ Κατερίνα Κοσκινά και ο πανύψηλος ομόλογός της του Μ ΗΚΑ Bart De Baere. Με διακριτικά επίσημο ντύσιμο και με συστολή που έμοιαζε απολύτως φυσική, η Κοσκινά μίλησε σύντομα για τη δύσκολη προσπάθεια θέσης σε πλήρη λειτουργία του ΕΜΣΤ που είναι σε εξέλιξη. 

Πρόκρινε, μεταξύ άλλων, να ευχαριστήσει –άκουσον, άκουσον!– την προκάτοχό της Άννα Καφέτση, δίνοντάς της μεγάλο μερίδιο του επιτεύγματος. Φώναξε μετά τον βοηθό της, τους συνεργάτες της, έναν από αυτούς, μάλιστα, με γύψο στο πόδι και αμαξίδιο (!) λόγω ατυχήματος κατά το στήσιμο της έκθεσης. Κάλεσε, τέλος, επίμονα όλους τους καλλιτέχνες, νέους και παλιούς, να έρθουν στο κέντρο. Στη βραχνιασμένη από την κούραση φωνή της διέκρινε κανείς έναν φιλόδοξο άνθρωπο που αντιστάθηκε πεισματικά στην αδράνεια του νεοελληνικού «δεν γίνεται» και τα κατάφερε. 

Έτσι, δίπλα στα λαμπρά μουσεία αφιερωμένα στην τέχνη του χθες, από τη Δευτέρα η Αθήνα έχει έναν αντάξιο χώρο για την τέχνη του σήμερα.