Πέθανε ο Φίλιπ Ροθ - 12 φράσεις του που έχουμε σαν οδηγό ζωής

Ο Φίλιπ Ροθ, ένας από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους αμερικανούς λογοτέχνες, απεβίωσε σε ηλικία 85 ετών .  Οπως δήλωσε η στενή του φίλη, Τζούντιθ Θέρμαν στους New York Times ο Ροθ πέθανε από καρδιακή ανεπάρκεια.

Διεισδυτικός και διαυγής παρατηρητής της αμερικανικής κοινωνίας, αλλά και των νευρώσεων και των εμμονών της κοινότητας των αμερικανών εβραίων, ο Ροθ, γεννημένος στο Νούαρκ του Νιου Τζέρσεϊ, ήταν ένας από τους συγγραφείς το όνομα του οποίου ακουγόταν πολύ συχνά στις συζητήσεις για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, αλλά δεν του απονεμήθηκε ποτέ.

Πολυγραφότατος, με πάνω από τριάντα βιβλία να φέρουν την υπογραφή του, ο Ροθ έλαβε πάντως κατά τη διάρκεια της ζωής του ένα Βραβείο Πούλιτζερ, για το βιβλίο του American Pastoral (1998· στα ελληνικά κυκλοφόρησε με τίτλο Αμερικανικό ειδύλλιο από τις εκδόσεις Πόλις, σε μετάφραση Τρισεύγενης Παπαϊωάννου, το 2010). Μεταξύ των πιο γνωστών του έργων ήταν και η "Πατρική κληρονομιά" που ανακηρύχθηκε από το περιοδικό "Time" Καλύτερο Βιβλίο του 1993 στην κατηγορία της μη μυθοπλαστικής πεζογραφίας.

Τα τελευταία χρόνια ο Ροθ πραγματευόταν τις υπαρξιακές και σεξουαλικές κρίσεις της μέσης ηλικίας, χωρίς να εγκαταλείπει ποτέ τη δέσμευσή του στην εξερεύνηση της ντροπής, της αμηχανίας και άλλα ένοχα μυστικά του ίδιου μας του εαυτού αν και συνήθως με μία γερή δόση χιούμορ.

Μετά από 50 χρόνια συγγραφής ο Φίλιπ Ροθ αποφάσισε ότι το βιβλίο του με τίτλο «Νέμεσις» του 2010 και με θέμα μια τρομακτική επιδημία πολιομυελίτιδας που ξέσπασε στο Νιούαρκ του Νιού Τζέρσεϊ, όπου και μεγάλωσε, θα ήταν και το τελευταίο του.

Εκτοτε, όπως είχε δηλώσει το 2014 σε συνέντευξή του στο Book Review των New York Times, επιδόθηκε σε μια αναδρομή διαβάζοντας ξανά όλα τα έργα του για να δει, όπως είπε, αν επρόκειτο για χάσιμο χρόνου. Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε ήταν ότι «έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσα με ό,τι είχα», επικαλούμενος ουσιαστικά τη φράση που είχε πει ο πρωταθλητής βαρεών βαρών της δεκαετίας '30 και '40, Τζο Λιούις.

Ο Μάρτιν Έιμις τον περιέγραψε ως νάρκισσο, σεξομανή, φλύαρο, χωρίς όρια και επιφυλακτικό στη δέσμευση. Η δεύτερη σύζυγός του, η Αγγλίδα ηθοποιός Κλαιρ Μπλούμ, μετά το τέλος του ατυχούς γάμου τους του πρόσαψε μισογυνισμό και απιστία.

Όλα αυτά που του προσάπτουν τόσο για την προσωπικότητα όσο και για το έργο του να είναι δύσκολο να απαντηθούν. Ο συγγραφέας πολλές φορές τυλίγει τον εαυτό του στα μυθιστορήματά του αλλά αυτό αρκεί για να κατηγορηθεί για ναρκισσισμό; Οι σελίδες του είναι μάλλον άδειες από σεξ, ίσως αναφέρονται σε κάποιες σκηνές αυνανισμού τόσο καλογραμμένες και δυνατές που αποτυπώνονται στη μνήμη. Όσο για την εβραϊκότητα, είναι όντως αναπόσπαστο στοιχείο του και κάποια βιβλία του διαδραματίζονται στο Ισραήλ («Η αντιζωή», «Επιχείρηση Σάυλωκ»).

Τις γυναίκες δείχνει να μην τις καταλαβαίνει αλλά έχει υπάρξει σκληρός και με τους άντρες. Στο «Ζώο που ξεψυχά» γράφει γι’ αυτούς: «Οι άντρες είναι νάρκισσοι, χωρίς ίχνος χιούμορ, παρανοϊκοί, ψυχωτικοί, κουραστικοί, άγαρμποι, ή είναι πανέμορφοι, αρρενωποί και ανελέητα άπιστοι, ή είναι ευνουχισμένοι, ή είναι ανίκανοι, ή είναι απλώς ηλίθιοι».

Ο Ροθ μπορεί να μην έχει γράψει ποτέ μια ρομαντική ιστορία, ούτε να έχει περιγράψει σχέση μεταξύ συζύγων αλλά η ευαισθησία δεν έχει λείψει, έχει περιγράψει τέλεια σχέσεις πατέρα και γιου («Πατρική κληρονομιά» και «Αγανάκτηση»).

Τον Νοέμβριο του 2012 είπε: Σταματάω να γράφω. «Έκανα ότι καλύτερο μπορούσα με ό, τι είχα», με αυτή την δανεισμένη φράση από τον μποξέρ Joe Louis ο Φίλιπ Ροθ έδωσε την είδηση του τέλους. Τα τελευταία χρόνια τα γηρατειά κάνουν την εμφάνιση τους στα βιβλία του. Ο Ζούκερμαν στο τελευταίο βιβλίο της σειράς («Φεύγει το φάντασμα») δείχνει αξιολύπητα ανήμπορος, μη μπορώντας να συγκρατήσει την ακράτεια μετά την εγχείρηση προστάτη, ενώ οι στοχασμοί πάνω στο επικείμενο τέλος συνεχίζονται και στην Ταπείνωση.

Τα δύο τελευταία βιβλία του όμως («Αγανάκτηση» και «Νέμεσις») δείχνουν μια διαφορετική συγγραφική πτυχή. Ανθρώπινα, τρυφερά με ήρωες νέους, άπειρους και ευάλωτους δείχνουν ότι ο Ροθ είναι ένας μεγάλος συγγραφέας που μπορεί να γράψει ακόμα με την ίδια δεξιοτεχνία για θέματα εντελώς νέα προς αυτόν.

Ο Ροθ βραβεύτηκε το 2011 με το Διεθνές βραβείο Μπούκερ για την συνολική προσφορά του στη λογοτεχνία.

Ορισμένα από τα πιο γνωστά έργα του είναι το «Αντίο Κολόμπους», το «Σύνδρομο Πόρτνοϊ» του 1969 και η σειρά μυθιστορημάτων με αφηγητή το alter ego του Νέιθαν Ζούκερμαν. To 2012 τιμήθηκε με το Βραβείο Πρίγκιπας της Αστούριας.

Του άρεσε να «ακροβατεί» ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία γράφοντας συχνά για νευρωτικούς συγγραφείς χωρίς να διστάσει να «βαφτίσει» τους χαρακτήρες που επέλεγε με το δικό του όνομα Φίλιπ.

Αν και τα μυθιστορήματά του εξερευνούσαν συχνά την εμπειρία των εβραίων στην Αμερική, ο Ροθ που δήλωνε άθεος, ενοχλείτο με τον χαρακτηρισμό «Αμερικανοεβραίος συγγραφέας».

«Δεν πρόκειται για ένα θέμα που με ενδιαφέρει. Ξέρω πολύ καλά τι σημαίνει να είναι κανείς εβραίος και πραγματικά δεν το βρίσκω καθόλου ενδιαφέρον» δήλωνε το 2005 στην εφημερίδα «Guardian», σημειώνοντας «Είμαι Αμερικανός».

12 Φράσεις του που πάντα θα θυμόμαστε

1. «Είναι εντυπωσιακό πόσα πράγματα δεν γνωρίζουμε. Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι το τι έχουμε φτάσει να θεωρούμε γνώση».

2. «Ένας Εβραίος για τους γονείς του είναι πάντα ένα δεκαπεντάχρονο παιδί, και θα παραμείνει δεκαπεντάχρονο όσο οι γονείς του βρίσκονται στη ζωή».

3. «Είναι, ακόμη κι ένας σκεπτόμενος, άνθρωπος κάτι παραπάνω από μία μεγάλη μηχανή που παράγει παρεξηγήσεις;»

4. «Κανείς και τίποτα δεν κρατάει την υπόσχεσή του».

5. «Ένας συγγραφέας πρέπει να παρανοήσει για να μπορέσει να δει. Ένας συγγραφέας χρειάζεται τα φαρμάκια του».

6. «Η ζωή είναι απλώς μία σύντομη χρονική περίοδος κατά την οποία είσαι ζωντανός».

7. «Η μόνη εμμονή που όλοι επιζητούμε: η αγάπη. Ο κόσμος πιστεύει ότι όταν ερωτευόμαστε, ολοκληρωνόμαστε. Πιστεύει στην πλατωνική ένωση των ψυχών. Πιστεύω το αντίθετο. Πιστεύω ότι είσαι ολοκληρωμένος πριν ερωτευτείς. Η αγάπη σε κομματιάζει. Είσαι ολόκληρος, και ξαφνικά ανοίγεις στα δύο».

8. «Δεν μπορείς να παρατηρείς τον κόσμο μέσα από την ιδεολογία σου, γιατί τότε η ιδεολογία σου βλέπει, εσύ όχι».

9. «Τα γηρατειά δεν είναι μάχη. Είναι πανωλεθρία».

10. «Όλοι γράφουμε ιστορία, είτε μας αρέσει είτε όχι. Είτε το γνωρίζουμε είτε όχι».

11. "Όπως τα ζώα δεν συνειδητοποιούν ότι θα πεθάνουν, έτσι και οι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι γερνάνε".

12. "Η ιστορία είναι ένας εφιάλτης από τον οποίο προσπαθώ να ξυπνήσω".