Πασχαλία Τραυλού: «Το πρωτογενές υλικό του βιβλίου μου είναι ο θυμός μου»

Η καταξιωμένη συγγραφέας Πασχαλία Τραυλού επιστρέφει με ένα δυνατό μυθιστόρημα που τολμά να μιλήσει μέσα από τις ιστορίες των ηρωίδων της για την αμφισβήτηση του δικαιώματος των γυναικών στην αυτοδιάθεση του σώματος.

Μιλήστε μας για το βιβλίο. Πώς γεννήθηκε η ιδέα;

Όταν, πρόσφατα, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ εξέδωσε απόφαση απαγόρευσης των αμβλώσεων, θεώρησα ότι η λογοτεχνία όφειλε να δράσει ως μέσο κατά του σκοταδισμού που αφήνει «σημάδια» στα επικίνδυνα μονοπάτια της ανθρώπινης σκέψης, για να αποφύγουν οι τωρινοί και οι επόμενοι την παλινδρόμηση σε παθογενείς καταστάσεις και επιλογές. Έγραψα, μάλιστα, τότε, ένα άρθρο για γνωστό site που ασχολείται με την επικαιρότητα και οι 1.500 λέξεις αποτέλεσαν τη μαγιά για τη δημιουργία του βιβλίου. Αν με ρωτάτε ποιο ήταν το πρωτογενές υλικό, θα έλεγα ο θυμός μου.

Ενώ φαίνεται πως σε θέματα γυναικείας χειραφέτησης διαρκώς γίνονται βήματα προς τα μπροστά (βλ. #metoo), την ίδια στιγμή ανησυχητικά φαινόμενα διαδραματίζονται, όπως οι γυναικοκτονίες στη χώρα μας, που δεν σταματούν, η απαγόρευση των αμβλώσεων στις ΗΠΑ, ακόμα και κάποιες αντιλήψεις του κόμματος ΝΙΚΗ, που μας απασχόλησε στις τελευταίες εθνικές εκλογές. Περισσότερο ανησυχείτε ή αισιοδοξείτε για τα γυναικεία θέματα;

Βλέπω πάντα το ποτήρι μισογεμάτο, ιδίως τώρα που οι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη ευρύτητα πνεύματος, είναι λιγότερο επιρρεπείς στα στερεότυπα και στον δογματισμό και το μορφωτικό επίπεδο είναι σαφώς βελτιωμένο. Θέλω να πιστεύω ότι οι παλινδρομήσεις δεν θα περάσουν και πως αποτελούν νοσηρές επιλογές, ενώ η πλειοψηφία επιθυμεί την έμφυλη ισότητα και τον αλληλοσεβασμό. Εξάλλου οι δράσεις που σχεδιάζονται και υλοποιούνται προς αυτή την κατεύθυνση και το γεγονός ότι οι γυναίκες άρχισαν επιτέλους να αντιδρούν και να μιλούν ενισχύουν αυτή μου την αισιοδοξία. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχουν και οι γυναίκες της Αφρικής και της Ασίας, που απέχουν πολύ απ’ ό,τι ονομάζουμε ελευθερία και ισότητα των φύλων. Ειλικρινά εύχομαι να μην αντιμετωπίσει ποτέ ξανά τη γυναίκα ο νομοθέτης μόνο ως υποκείμενο παραγωγής στρατιωτών και εργατών.

Ο τίτλος του βιβλίου σας είναι «Το υπόγειο της οδού Ήρας 12». Τι μπορείτε να μας πείτε για αυτόν;

Πριν από τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων στην Ελλάδα το 1986 υπήρχαν πάρα πολλά προχειροστημένα, κρυφά ιατρεία όπου διενεργούνταν αμβλώσεις. Ένα τέτοιο υπόγειο είναι και αυτό του τίτλου, όπου όμως ο ήρωάς μου, ο Αλέξανδρος Μόραλης, επιτελεί ευσυνείδητα το έργο του και προσφέρει δωρεάν μια τέτοια υπηρεσία στις γυναίκες που βρίσκονταν αντιμέτωπες με αυτό το δίλημμα. Γιατί όμως να βρίσκεται στην οδό Ήρας; Η Ήρα ήταν μια θεότητα που περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη είχε στηρίξει τα πατριαρχικά στερεότυπα. Αρκεί να θυμηθεί κανείς πως ανέχτηκε τις απιστίες του Δία και, σύμφωνα με τη μυθολογία, προκειμένου να του είναι ποθητή, κάθε φορά που επρόκειτο να πλαγιάσει μαζί του λουζόταν σε ένα ποτάμι και ξαναγινόταν παρθένα, υπομένοντας αντίστοιχα για χάρη του κάθε φορά την οδύνη της πρώτης επαφής.

Είναι ένα βιβλίο που απευθύνεται σε γυναίκες;

Είναι ένα βιβλίο που απευθύνεται σε κάθε άνθρωπο με ενσυναίσθηση, που επιθυμεί την έμφυλη ισότητα και δεν έχει παρωπίδες και προκαταλήψεις. Στοχεύει, όπως ήδη ανέφερα, να θυμίσει παθογενείς καταστάσεις σε βάρος των γυναικών και να τοποθετήσει το θέμα των αμβλώσεων σε μια ορθολογική βάση συζήτησης. Και φυσικά δεν παύει να είναι ένα μυθιστόρημα με καταιγιστική πλοκή, δίχως να δογματίζει και να κουνάει το δάχτυλο. Ο αναγνώστης θα αποφασίσει μόνος του για τη θέση που θα λάβει σ’ αυτή την υπόθεση.

Γιατί βάλατε την ιστορία σας να διαδραματίζεται στη δεκαετία του ’60; Βρίσκετε πως ακόμα κουβαλάμε «μοτίβα» εκείνης της δεκαετίας;

Ορόσημο για μένα ήταν το διάστημα πριν από το 1986, όταν νομιμοποιήθηκαν οι αμβλώσεις. Η ιστορία μου ξεκινά τη δεκαετία του ’60, αλλά επεκτείνεται ως τις μέρες μας, ώστε οι αναγνώστες να παρακολουθήσουν όλη την αγωνία και τις εξελίξεις γύρω απ’ αυτό το ζήτημα, φυσικά μέσα από την ιστορία και τις δράσεις της ηρωίδας μου. Η δεκαετία βέβαια του ’60 ήταν μια περίοδος με υψηλότερο επίπεδο σκοταδισμού και νοσηρότητας, ειδικά στην ελληνική επαρχία, καθώς ακόμη τα ποσοστά γυναικείου αναλφαβητισμού βρίσκονταν στα ύψη και ως εκ τούτου η υποταγή της γυναίκας στο πατριαρχικό μοντέλο και στα στερεότυπα αποτελούσαν την κανονικότητα της εποχής. Ήθελα επομένως να ανασυστήσω την ατμόσφαιρα και να προσεγγίσω την πινακοθήκη των ηρώων μου με μια ματιά «καζαντζακική».

Ένας από τους ήρωές σας είναι παπάς και αντιπροσωπεύει την οπισθοδρομικότητα, την αυστηρότητα και την υποκρισία. Υπάρχει κάποιος συμβολισμός σε αυτή την επιλογή των χαρακτηριστικών του ήρωά σας;

Σαφώς στο βιβλίο υπάρχει ο παπα-Δρόσος, που έχει τα χαρακτηριστικά που περιγράφετε, υπάρχει όμως και ο ενάρετος, καλοκάγαθος παπα-Ζαφείρης, το alter ego του. Για μένα είναι απλώς ήρωες που τυχαίνει να φοράνε ράσα. Τοποθετημένοι στη σκακιέρα της ιστορίας μου, εξυπηρετούν την πλοκή και το μήνυμα. Στην ουσία δεν υπάρχει συμβολισμός. Υπάρχει μέσα απ’ αυτούς η άποψή μου ότι το λειτούργημα από μόνο του δεν σημαίνει τίποτα για το ποιον του ανθρώπου που το υπηρετεί. Ο εσώτερος εαυτός, οι αντιλήψεις, το γνωστικό και ψυχολογικό υπόβαθρο του καθενός, η γαλούχηση και οι καταβολές είναι αυτά που καθορίζουν την ποιότητα και τον χαρακτήρα μας.

Info

Πασχαλία Τραυλού

«Το υπόγειο στην οδό Ήρας 12»

Εκδόσεις Διόπτρα