Η «βόμβα» Σακελλαρίου, το παρασκήνιο και οι αντιδράσεις

Το ωστικό κύμα της «βόμβας» που έριξε το μεσημέρι της περασμένης Τετάρτης ο –παραιτηθείς πλέον– πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας Νίκος Σακελλαρίου συνεχίζει μέχρι και σήμερα να ταράζει το πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι της χώρας.

Άλλωστε, κάθε άλλο παρά συνηθισμένο είναι να παραιτείται ένας από τους κορυφαίους δικαστικούς της χώρας, συνοδεύοντας την ανακοίνωση της παραίτησής του (έστω και λίγες εβδομάδες πριν τον «πιάσει» το ηλικιακό όριο) με δημόσια δήλωση στην οποία αφήνει σοβαρότατες αιχμές όχι μόνο για διαρροές που σχετίζονται με υποθέσεις που χειρίζεται το ΣτΕ αλλά για τη συνολική πολιτική που ακολουθείται στο πλαίσιο των προγραμμάτων προσαρμογής, γνωστών και ως μνημονίων.

Στο επίκεντρο διαρροές και μνημόνια

Άλλωστε ο κ. Σακελλαρίου δεν έκρυψε ούτε λεπτό τους λόγους για τους οποίους πήρε την απόφαση όχι μόνο να παραιτηθεί αλλά και να το κάνει δημοσίως. Στη δήλωσή του υπογράμμισε ότι «στην απόφασή μου αυτή κατέληξα μετά την πρόσφατη παραβίαση του απορρήτου της διασκέψεως του Δικαστηρίου σχετικά με το νέο ασφαλιστικό σύστημα και την εύλογη αναταραχή που προκάλεσε σε ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. Η αδιανόητη όσο και απαράδεκτη αυτή παραβίαση του δικαστικού απορρήτου, την οποία αντικειμενικά αδυνατώ να ελέγξω, επέφερε καίριο πλήγμα στην αξιοπιστία και το κύρος του θεσμού του Συμβουλίου της Επικρατείας και δεν μου επιτρέπει, πλέον, να εξακολουθήσω να ασκώ τα δικαστικά μου καθήκοντα με τη δέουσα ηρεμία και νηφαλιότητα».
Παράλληλα, υπογράμμισε ότι «η σκέψις μου στρέφεται στους απλούς πολίτες, που είναι τα θύματα των μνημονίων και της κλιμακούμενης επικυριαρχίας του οικονομικού παράγοντος επί του θεσμικού, οι αντοχές των οποίων συνεχώς δοκιμάζονται από τα αλλεπάλληλα οικονομικά μέτρα, που λαμβάνονται με την επίκληση του λεγομένου δημοσιονομικού συμφέροντος και που συνεπάγονται υπέρογκες γι’ αυτούς επιβαρύνσεις, λόγω του σωρευτικού τους χαρακτήρος», επισημαίνοντας ότι «ήδη από την εποχή του πρώτου μνημονίου ορισμένοι συνάδελφοί, μου μεταξύ των οποίων και εγώ, είχαμε, με τις μειοψηφίες μας, επισημάνει τη μη συμβατότητα των ρυθμίσεων του μνημονίου με το Σύνταγμα και είχαμε, εγκαίρως, προειδοποιήσει, χωρίς δυστυχώς να εισακουστούμε, για την επερχόμενη πλήρη επικυριαρχία του οικονομικού επί του θεσμικού, που επηρέασε, καίρια, το σύνολο σχεδόν της κρατικής δράσεως και σηματοδότησε τη συνακόλουθη υποχώρηση του Κράτους Δικαίου και του Κοινωνικού Κράτους».

Το παρασκήνιο

Όπως φαίνεται και από τα λεγόμενά του, ο κ. Σακελλαρίου ως δικαστής του ΣτΕ είχε από την αρχή τηρήσει σαφή «αντιμνημονιακή» στάση. Μάλιστα, πληροφορίες αναφέρουν ότι ο παραιτηθείς πρόεδρος του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου είχε διαφοροποιηθεί σε αποφάσεις που σχετίζονταν με μνημονιακά μέτρα, όπως το διαβόητο ΕΕΤΗΔΕ (το «χαράτσι» στα ακίνητα μέσω της ΔΕΗ) και το PSI. Η στάση του αυτή φαίνεται ότι τον μετέτρεψε σε «εκλεκτό» της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ όταν ήρθε η ώρα να τοποθετηθούν οι νέοι πρόεδροι στα ανώτατα δικαστήρια της χώρας, τον Οκτώβριο του 2015, αν και πρέπει να σημειωθεί ότι ο κ. Σακελλαρίου ήταν πρώτος στην επετηρίδα για την αντικατάσταση του Σωτήρη Ρίζου και μάλιστα τον αντικαθιστούσε ως πρόεδρος του ΣτΕ.
Το «ρήγμα» όμως δεν άργησε να έρθει και ήταν βαθύ, όταν το ΣτΕ ουσιαστικά ανέτρεψε τον νόμο του τότε υπουργού Επικρατείας και νυν υπουργού Ψηφιακής Πολιτικής Νίκου Παππά για τις τηλεοπτικές άδειες, απόφαση που θεωρήθηκε σοβαρό πλήγμα για την κυβέρνηση, ιδίως αν λάβει κανείς υπόψη ότι ο κ. Σακελλαρίου φέρεται να είχε ψηφίσει υπέρ της συνταγματικότητας του νόμου, αλλά η άποψή του ήταν μειοψηφική. Η τελική ρήξη ήρθε με την απόφαση του ΣτΕ για την ηλεκτρονική κατάθεση του «πόθεν έσχες» των δικαστικών και εξελίχθηκε σε δημόσια σύγκρουση του κ. Σακελλαρίου με τον υπουργό Δικαιοσύνης Σταύρο Κοντονή στη γενική συνέλευση της Ένωσης Δικαστών. Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι δυσαρέσκεια στην κυβέρνηση είχαν προκαλέσει και άλλες αποφάσεις του ΣτΕ, όπως αυτή που έκρινε αντισυνταγματικές τις αλλαγές στη διδασκαλία των Θρησκευτικών στα λύκεια. Μάλιστα, για τη συγκεκριμένη απόφαση δημοσιοποιήθηκε και η άποψη της μειοψηφίας στο ΣτΕ, η οποία ανέφερε ότι ο ομολογιακός χαρακτήρας του μαθήματος ισοδυναμεί με «επιβολή» θρησκευτικής συνείδησης συγκεκριμένου περιεχομένου, πράγμα που αντίκειται στις αρχές της θρησκευτικής ουδετερότητας και της πολυφωνίας.

Αντιδράσεις δικαστών

Πάντως, ενώ η κυβέρνηση κράτησε χαμηλούς τόνους σχετικά με την παραίτηση Σακελλαρίου και το περιεχόμενο της δήλωσής του (πρέπει να σημειωθεί ότι ο παραιτηθείς πρόεδρος του ΣτΕ έκανε μακροσκελή αναφορά στον νόμο Κατρούγκαλου για το ασφαλιστικό, ο οποίος συζητείται στο Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο, λέγοντας ότι «φρονούμε ότι τα δικαστικά αυτά προηγούμενα και οι εγγυήσεις που ετέθησαν με αυτά δεν μπορούν, χωρίς να παραβιάζεται το Σύνταγμα, να αγνοηθούν, ούτε, πολύ περισσότερο, να παρακαμφθούν από τον νομοθέτη, με το πρόσχημα της καταρτίσεως ενός νέου ασφαλιστικού συστήματος μέσω του επανυπολογισμού όλων των μέχρι σήμερα απονεμηθεισών συντάξεων –πράγμα που θέτει τους ήδη συνταξιούχους σε καθεστώς πλήρους ανασφαλείας, κατά παράβαση της αρχής της εμπιστοσύνης– και μέσω της εισαγωγής, σε συνάρτηση, πάντοτε, με τον επανυπολογισμό, ενός νέου τρόπου υπολογισμού των εφεξής απονεμομένων συντάξεων, μέτρα που οδηγούν, με μαθηματική ακρίβεια, σε περαιτέρω μείωση του ύψους των συντάξεων, το οποίο, όμως, έχει ήδη διαμορφωθεί, μετά τις αλλεπάλληλες περικοπές τους, σε ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο. Σε αντίθετη περίπτωση, εκτιμούμε ότι είναι πλέον ορατός ο κίνδυνος περαιτέρω μειώσεως του ύψους των απονεμομένων συντάξεων, με τελικό αποτέλεσμα την πλήρη εξαθλίωση όλων των συνταξιούχων», συμπληρώνοντας ότι «εκφράζουμε, τέλος, τη βεβαιότητα ότι “έχουν γνώσιν οι φύλακες” και ότι οι δικαστικοί λειτουργοί του ΣτΕ θα αρθούν στο ύψος των περιστάσεων, ανταποκρινόμενοι στην ιστορική παράδοση του Σώματος»), σφοδρή ήταν η αντίδραση της Ένωσης Δικαστικών Λειτουργών του ΣτΕ, η οποία με ανακοίνωσή της σημείωσε ότι «το Δ.Σ. της Ένωσης, συνεπές στις πάγιες θέσεις του, καταδικάζει κάθε απόπειρα επηρεασμού των δικαστών του και δη σε εκκρεμείς υποθέσεις, ακόμα και αν προέρχεται από τον Πρόεδρό του. Οι δικαστικοί λειτουργοί του ΣτΕ παραμένουν ενωμένοι και προσηλωμένοι στο έργο της απονομής της δικαιοσύνης, αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις των καιρών με ανεξάρτητο φρόνημα, με υψηλό αίσθημα ευθύνης και με γνώμονα το Σύνταγμα και τον νόμο. Δεν παραιτούνται, δεν φυγομαχούν».