Όταν η πολιτική ξαναγράφει την ιστορία
«Η ιστορική έρευνα δεν είναι στατική και πάντοτε υπάρχει δυνατότητα να περιέλθουν στο φως της δημοσιότητας επιπλέον στοιχεία, είτε από πρωτογενείς αρχειακές πηγές είτε από τη βιβλιογραφία».
Αυτό αναφέρει στην έκθεσή του για τη μετονομασία της οδού Χρυσοχόου σε οδό Αλμπέρτο Ναρ, ο ιστορικός του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης, Θεοδόσης Τσιρώνης.
Η διαπίστωση του κ. Τσιρώνη περιέχεται στη δεύτερη έκθεσή του για τη μετονομασία της οδού Χρυσοχόου σε οδό Αλμπέρτου Ναρ και δικαιολογεί τις διαφορετικές προσεγγίσεις για το πρόσωπο του στρατηγού που περιέχουν.
Στην πρώτη παρουσιάζεται περισσότερο ως συνεργάτης των Γερμανών, στη δεύτερη ως πατριώτης και αντιστασιακός, αν και χαρακτηρίζεται αναξιόπιστος.
Η πρώτη δικαιολογεί την αφαίρεση του ονόματός του από την ονοματοδοσία των δρόμων της Θεσσαλονίκης, η δεύτερη αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία το Διοικητικό Εφετείο Θεσσαλονίκης απεφάνθη ότι η αλλαγή του ονόματος δεν ήταν απαραίτητη.
Η υπόθεση του ονόματος της οδού Χρυσοχόου ήταν η τέταρτη απόπειρα κατάδυσης στα άδυτα της Θεσσαλονίκης, την ταραγμένη δεκαετία του 1940-49, της Κατοχής δηλαδή και του Εμφυλίου που ξεκίνησε με την ανάδειξη του Γιάννη Μπουτάρη στη δημαρχία το 2011.
Η υποδοχή των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη το 1941
Η υπόθεση ξεκίνησε όταν ο μοναδικός δημοτικός σύμβουλος του ΣΥΡΙΖΑ στον Δήμο Θεσσαλονίκης και διάφοροι πανεπιστημιακοί ανέσυραν τη φωτογραφία της παράδοσης της Θεσσαλονίκης στα γερμανικά στρατεύματα το 1941, στην οποία εντοπίστηκαν τρία πρόσωπα τα οποία είχαν τιμηθεί από την πόλη με την παροχή του ονόματός του σε δρόμους.
*Ο καθηγητής της Νομικής Περικλής Βιζουκίδης.
*Ο τότε δήμαρχος Κωνσταντίνος Μερκουρίου (στη φωτογραφια με τον διάδοχο του, Γεώργιο Σερεμέτη πριν την αποκαθήλωση.
* Ο τότε Μητροπολίτης Γεννάδιος.
Για λόγους που ποτέ δεν εξηγήθηκαν, αναδείχθηκε μόνο το όνομα του Βιζουκίδη, ο οποίος είχε πεθάνει πριν παραπάνω από μισό αιώνα. Άτεκνος και άκληρος. Οι πανεπιστημιακοί που οίκτιραν τον Δήμο Θεσσαλονίκης, ενοχοποιώντας τις διοικήσεις για φιλογερμανική σιωπή, δεν είχαν θέσει ποτέ θέμα για την προτομή και την αίθουσα Βιζουκίδη, που υπάρχουν στο πανεπιστήμιο. Ζήτησαν από τον Δήμο Θεσσαλονίκης τη μετονομασία της οδού σε οδό «Ηρώων Πολυτεχνείου», η οποία εγκρίθηκε στο Δημοτικό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης και αποτέλεσε τον αρραβώνα της πολιτικής συνεργασίας ανάμεσα στην τότε διοίκηση και την αριστερή αντιπολίτευση στον δεύτερο γύρο των επόμενων δημοτικών εκλογών. Όπως κι έγινε. Αλλά δεν νομοθετήθηκε, διότι οι μετονομασίες πρέπει να τεκμηριώνονται, όπως λέει και πρόσφατη σχετική απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης. Προφανώς, η συγκεκριμένη δεν είχε την απαραίτητη τεκμηρίωση.
Όμως, θέμα μετονομασίας της οδού Μερκουρίου δεν τέθηκε, αν και ο τότε δημοτικός σύμβουλος του ΣΥΡΙΖΑ, με δική του πρωτοβουλία το 2014, αποκαθήλωσε τα πορτρέτα του Μερκουρίου και του διαδόχου του, Γεώργιου Σερεμέτη, από τις φωτογραφίες των δημάρχων, σε μια απόφαση που γενικεύθηκε για όλους τους διορισμένους από ανελεύθερα καθεστώτα δημάρχους, έναν χρόνο αργότερα.
Θέμα μετονομασίας της οδού Γενναδίου, ως «φιλοναζί», δεν τέθηκε. Πώς να τεθεί τέτοιο θέμα για κάποιον ο οποίος είχε ανακηρυχθεί «δίκαιος των εθνών» από το κράτος του Ισραήλ το 1969; Απλώς αυτό αποσιωπήθηκε, όταν καταγγέλθηκε για την παράδοση της πόλης.
Χρυσοχόου η Ναρ;
Ο στρατηγός Αθ.Χρυσοχόου
Λίγο αργότερα, το 2016, κι ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν πλέον κυβέρνηση, προέκυψε το θέμα της μετονομασίας της οδού Χρυσοχόου. Καθ’ οδόν προέκυψε ότι ο ένθερμος αντικομμουνιστής, στρατηγός Αθανάσιος Χρυσοχόου, ο οποίος είχε διαχειριστεί σημαντικά καθήκοντα στις κατοχικές κυβερνήσεις 1941-44, είχε καταθέσει το 1959 ως μάρτυρας υπεράσπισης στη δίκη του Μαξ Μέρτεν, του Γερμανού αξιωματικού που είχε οργανώσει τις αποστολές των Εβραίων της Θεσσαλονίκης στα στρατόπεδα συγκέντρωσης όπου εξολοθρεύτηκαν, κι έτσι το 2017 χαρακτηρίστηκε ως δεξί χέρι του Μέρτεν.
Στον στρατηγό Χρυσοχόου είχε δοθεί το όνομα δρόμου απέναντι στη Σχολή Τυφλών και προτάθηκε η μετονομασία του σε οδό Αλμπέρτο Ναρ, ενός σημαντικού λογοτέχνη της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης.
Η πρόταση έγινε δεκτή και οι εναντίον της πρόσφυγες από τους απογόνους του απορρίφθηκαν διοικητικά με βάση την πρώτη έκθεση του κ. Τσιρώνη.
Οι απόγονοι προσέφυγαν στα πολιτικά δικαστήρια και, αφού στο μεταξύ είχε προκύψει η δεύτερη έκθεση Τσιρώνη, κέρδισαν την απόφαση του Διοικητικού Εφετείου, με βάση την οποία είναι σωστή η ονοματοδοσία ενός δρόμου προς τιμήν του Αλμπέρτο Ναρ για την προσφορά του αλλά η μετονομασία της οδού Χρυσοχόου δεν έχει τεκμηριωθεί ως απαραίτητη, καθώς δεν προέκυψε εμπλοκή του σε διώξεις Εβραίων. Έτσι η μετονομασία ακυρώθηκε και τώρα η οικογένεια Χρυσοχόου απαιτεί αποκατάσταση της προηγούμενης ονομασίας αλλιώς θα προσφύγει με αγωγή αποζημίωσης και μήνυση κατά των αρμόδιων εκλεγμένων και υπηρεσιακών παραγόντων του Δήμου για παράβαση καθήκοντος.
Απελευθέρωση η αναχώρηση των Γερμανών το 1944;
Στην αριστερά είχε απομείνει ως πολιτική παρακαταθήκη η αναθηματική στήλη για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον ΕΛΑΣ στις 30 Οκτωβρίου 1944, που ορίστηκε ως εορτή «τοπικής σημασίας» με Προεδρικό Διάταγμα, διαγράφοντας τη μέχρι τότε κρατούσα ιστορική άποψη ότι οι Γερμανοί αποχώρησαν και δεν εκδιώχθηκαν από τη Θεσσαλονίκη.
Στις 30 Οκτωβρίου 2016, αποκαλύφθηκε η στήλη από τον τότε πρόεδρο της Βουλής, Νίκο Βούτση, παρουσία των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, που μίλησαν όλοι, του περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας και του εκ του τότε ΚΙΝΑΛ προερχόμενου, δημάρχου Νεάπολης-Συκεών. Όμως, η ιστορική δικαίωση που αντάλλαξε η αριστερή αντιπολίτευση με την υποστήριξη στον Γιάννη Μπουτάρη στον δεύτερο γύρο των δημοτικών εκλογών του 2011 και το 2014 απέδωσε λίγα πολιτικά αποτελέσματα. Ίσως μια προσωρινή εκλογή βουλευτή, που ούτε την επανεκλογή, ούτε καν την επόμενη δημαρχιακή υποψηφιότητά του, μπόρεσε να εξασφαλίσει. Απλώς, η παράταξη Μπουτάρη επανεξελέγη με άνεση.
Τα λίγα πολιτικά οφέλη ελαχιστοποίησε η ήττα στην οποία κατέληξε η προσπάθεια για τη μη απόσπαση των αρχαιοτήτων στον σταθμό Βενιζέλου. Η διοίκηση Μπουτάρη είχε συμφωνήσει στη μη απόσπαση, αλλά το έργο δεν προχώρησε επί κυβερνήσεων ΣΥΡΙΖΑ, με αποτέλεσμα η διαφορετική πρόσληψη της ρωμαϊκής ιστορίας της πόλης να καταρρεύσει. Οι προσφυγές στα δικαστήρια απορρίφθηκαν και στη συνέχεια ακυρώθηκαν επιστημονικά, όταν μετά την απόσπαση των αρχαιοτήτων, που τελικά εγκρίθηκε, βρέθηκε άλλο στρώμα με προγενέστερες αρχαιότητες.
Πολιτικός καιροσκοπισμός ή ιστορική άγνοια;
Τα τελευταία χρόνια η Θεσσαλονίκη βρέθηκε στις συμπληγάδες ανάμεσα στην ιστορία και την πολιτική. Η πολιτική κέρδισε όταν είχε τη στήριξη της πολιτικής εξουσίας, κεντρικής και τοπικής, χωρίς να νοιάζεται να καταστήσει την άποψή της πλειοψηφική.
Αυτή η θολή εικόνα περί την ιστορία φτάνει όμως να έχει και κωμικοτραγικά αποτελέσματα.
Στις 19 Ιανουαρίου 2019, ο Δήμος Νεάπολης-Συκεών σε ψήφισμά του αποδοκίμαζε τη Συμφωνία των Πρεσπών, διότι «μία συμφωνία που αναγνωρίζει μακεδονική γλώσσα και εθνικότητα δεν μπορεί να είναι αποδεκτή».
Πέντε μέρες αργότερα, ο Αλέξης Τσίπρας, ως πρωθυπουργός, έλεγε στη Βουλή: «Δεν θέλω να αναφερθώ ούτε στο σλαβομακεδονικό αλφαβητάρι που μοίραζαν οι κομμουνιστές της Τασκένδης στα παιδιά των Σλαβομακεδόνων μαχητών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Ούτε στην Σλαβομακεδόνισσα Ειρήνη Γκίνη/Μίρκα Γκίνοβα, την πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε στον Εμφύλιο. Βγάλτε τα πέρα μόνοι σας με τις ερινύες σας για όλα αυτά».
Όμως, ο δήμος αυτός έχει με απόφαση αυτής της δημοτικής αρχής ονοματοδοτήσει έναν δρόμο του ως οδό Ειρήνης Γκίνη, η οποία πριν εκτελεστεί κρατήθηκε στις φυλακές Επταπυργίου, εντός των ορίων του δήμου.
Δηλαδή, ο Δήμος Νεάπολης-Συκεών, που δεν αναγνωρίζει μακεδονική γλώσσα και εθνικότητα, έχει τιμήσει με ονοματοδοσία την Ειρήνη Γκίνη, που είναι το ίδιο πρόσωπο με τη Μίρκα Γκίνοβα, που εκτελέστηκε επειδή προωθούσε τη μακεδονική γλώσσα και εθνικότητα και στη Βόρεια Μακεδονία έχουν δώσει το όνομά της στον Δήμο του Ντεμίρ Κάπια. Τουλάχιστον το ΚΚΕ ικανοποιήθηκε, αν και δεν χρειάζεται δεύτερος γύρος στις δημοτικές, ενώ το όνομα χρησιμοποιεί και μια αναρχική συλλογικότητα στα πανεπιστήμια.
Το γαλλικό παράδειγμα στην απόφαση Χρυσοχόου
Σε μια μικρή πόλη της Γαλλίας ανέκυψε ένα σοβαρό θέμα, όταν στα τέλη της δεκαετίας του 2010, παραπάνω από μισό αιώνα από το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ανέκυψε το θέμα μιας οδού Πεταίν, του Γάλλου στρατηγού-ήρωα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου που καταδικάστηκε ως συνεργάτης των Γερμανών μετά τον Β΄.
Εκεί υπήρξε μια σφοδρή αντιπαράθεση διότι ένα μέρος της τοπικής κοινωνίας αντέδρασε στη μετονομασία, όχι γιατί προσλάμβανε τον Πεταίν ως ήρωα, αλλά επειδή δεν ήθελε να ξανανοίξει το κιτάπι της ιστορίας και να αλλάξει η προσέγγιση της χωρικής καθημερινότητας.
Το ίδιο λέει και η απόφαση του Διοικητικού Εφετείου για την υπόθεση Χρυσοχόου:
«Πρέπει να συνεκτιμηθούν και οι επιπτώσεις που συνεπάγεται η αλλαγή της ονομασίας αυτής, τόσο στην καθημερινότητα των πολιτών και των επιχειρήσεων που εδρεύουν σ’ αυτήν, όσο και στην προσαρμογή της οικονομικής, εμπορικής και κοινωνικής ζωής στα νέα δεδομένα, αλλά και στην εν γένει δραστηριότητα, ομαλή λειτουργία και δράση των κρατικών υπηρεσιών (οικονομικών, δημοτικών κλπ) και άλλων κοινωφελών επιχειρήσεων δημοσίων και ιδιωτικών».
