Η εξοικείωση με το κακό

Πολλές ομοιότητες με τις αρχές Φεβρουαρίου, όταν η Μόσχα διέψευδε καθημερινά ότι επίκειται εισβολή στην Ουκρανία μέχρι να την πραγματοποιήσει στις 23 του μηνός, παρουσίασε το δεκαήμερο από τις 11 έως τις 21 Ιουλίου 2022, όταν ο αγωγός Nord Stream 1, ο οποίος μεταφέρει φυσικό αέριο από τα ρωσικά σύνορα με τη Φινλανδία μέχρι την Ανατολική Γερμανία, σταμάτησε να λειτουργεί για να γίνει η συντήρηση η οποία είχε κριθεί απαραίτητη, μετά από δέκα χρόνια αδιάλειπτης λειτουργίας.

Η Δύση και πρωτίστως η Γερμανία, από την οποία διαμοιράζεται η ροή του αγωγού προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες, εξέφρασε την ανησυχία της ότι το κλείσιμο των ροών σημαίνει ότι δεν θα ξανανοίξουν ποτέ.

Λίγο αργότερα, η ανησυχία έγινε βεβαιότητα, την οποία έδειξαν να συμμερίζονται τα κορυφαία στελέχη της γερμανικής κυβέρνησης και να αντιμετωπίζεται χαλαρά από τη Μόσχα, η οποία δεν απέκλειε το ενδεχόμενο να μην είναι επαρκής η συντήρηση και να μην μπορεί να δουλέψει επιτυχώς. Εξίσου ασαφής ήταν και η τοποθέτηση του προέδρου Πούτιν.

Το πρόβλημα ήταν κάποιοι απαραίτητοι για τη λειτουργία του αγωγού αεροστρόβιλοι –τουρμπίνες στην καθομιλουμένη–, των οποίων δεν ξέρουμε τον ακριβή αριθμό, ο οποίος κυμαίνεται από 1 έως 6 και οι οποίοι είχαν μεταφερθεί στο εργοστάσιο της SIEMENS στον Καναδά.

Το θέμα είχε περιπλακεί, όπως η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, καθώς ο Καναδάς ισχυριζόταν ότι η επιστροφή των τουρμπινών χρειαζόταν παραβίαση των κυρώσεων, τις οποίες τελικά υπερέβη και η παράδοση έγινε.

Η επανέναρξη της ροής

Οι τουρμπίνες επανατοποθετήθηκαν, αλλά η ροή του φυσικού αερίου παρέμεινε στο 40% της χωρητικότητας στο οποίο ήταν πριν διακοπεί η λειτουργία, με αποτέλεσμα η επανάληψη των ροών και να μη διαλύσει τις γερμανικές ανησυχίες, καθώς καλύπτεται μόνο το 1/3 των γερμανικών αναγκών, και να ενοχλήσει την Ουκρανία, ενώ επικρέμεται η απειλή Πούτιν για περαιτέρω μείωση ή και πλήρη διακοπή των ροών.

«Εν όψει του 60% που λείπει και της πολιτικής αστάθειας, δεν υπάρχει λόγος να δώσουμε το σήμα ότι ξεπεράστηκε ο κίνδυνος», έγραψε σε ανάρτησή του στο Twitter o πρόεδρος του Διαχειριστή του γερμανικού δικτύου, Κλάους Μίλερ, ο οποίος προειδοποίησε τους καταναλωτές να προετοιμαστούν από το 2023 να πληρώνουν τριπλάσιους λογαριασμούς ενώ οι τιμές στην αγορά έχουν επταπλασιαστεί σε ορισμένες περιπτώσεις.
Παράλληλα, η Μόσχα καλλιέργησε καχυποψίες και για τον Καναδά στο πρόβλημα με τον ισχυρισμό του ιδίου του προέδρου Πούτιν ότι δεν επιστρέφει τις τουρμπίνες γιατί ενδιαφέρεται να πουλήσει το δικό του προϊόν.

Τα σχέδια για μείωση της κατανάλωσης

Την ίδια στιγμή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεξεργάζεται σχέδια για τη διαχείριση του φυσικού αερίου σε περίπτωση περαιτέρω μείωσης από τη ρωσική πλευρά.

Το πρώτο σχέδιο, το οποίο ανακοινώθηκε και θα συζητηθεί στη σύνοδο των υπουργών Ενέργειας, προβλέπει εθελοντικές περικοπές κατά 15% με βάση τον μέσο όρο της κατανάλωσης της πενταετίας 2016-21, οι οποίες θα μπορούσαν να γίνουν υποχρεωτικές σε περίπτωση κατάστασης έκτακτης ανάγκης.

Το σχέδιο αυτό εστιάζει στην υποκατάσταση του φυσικού αερίου με άλλα καύσιμα και στη συνολική εξοικονόμηση ενέργειας σε όλους τους τομείς και στοχεύει στη διασφάλιση του εφοδιασμού σε νοικοκυριά και βασικούς χρήστες όπως τα νοσοκομεία, αλλά και βιομηχανίες που είναι καθοριστικές για την παροχή βασικών προϊόντων και υπηρεσιών στην οικονομία, καθώς και για τις αλυσίδες εφοδιασμού και την ανταγωνιστικότητα της Ε.Ε.

Η συγκεκριμένη μείωση θα σημάνει εξοικονόμηση περίπου 45 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων, από τα 155 δισεκατομμύρια που πριν την εισβολή εισήγαγε κάθε χρόνο η Ε.Ε. από τη Ρωσία. Αυτά τα 155 αντιστοιχούσαν στο 40% των αναγκών της Ευρώπης, αλλά μετά την εισβολή έχουν μειωθεί αισθητά. Η Ελλάδα για παράδειγμα είχε μείωση στην εγχώρια κατανάλωση κατά 10,3%, δηλαδή κατά 3,5 TWh, από τις 31,8 TWh του προηγούμενου χρόνου.

Όμως, αυτό το σχέδιο κέρδισε την πλήρη υποστήριξη της Γερμανίας, η οποία κάλεσε τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. να το στηρίξουν στο όνομα της αλληλεγγύης, «ακόμη και αν μερικά από αυτά δεν τροφοδοτούνται καν με φυσικό αέριο από τη Ρωσία».

Σύμφωνα με τα γερμανικά στοιχεία, το Βερολίνο έχει ήδη καταφέρει να εξοικονομήσει φυσικό αέριο κατά 14% σε ετήσια βάση, όμως ο υπουργός Οικονομικών της χώρας, Ρόμπερτ Χάμπεκ, συνέδεσε την εξοικονόμηση και με τις ευνοϊκές καιρικές συνθήκες των τελευταίων εβδομάδων.

«Χρειάζεται μεγαλύτερη προσπάθεια», είπε και προανήγγειλε ότι εάν χρειαστούν επιπλέον μέτρα, θα είναι υποχρεωτικά.

Και οι αντιδράσεις....

Όμως το σχέδιο προκάλεσε και αντιδράσεις, και τουλάχιστον τέσσερις χώρες της Ένωσης ανακοίνωσαν ότι δεν θα το εφαρμόσουν, ενώ, σύμφωνα με διπλωμάτες, οι χώρες-μέλη που έχουν αντιρρήσεις φτάνουν τις 12.

Η πρώτη από αυτές ήταν η Ελλάδα, η οποία δήλωσε ότι σε μία περίπτωση έκτακτης ανάγκης προτιμά να εφαρμόσει κυλιόμενο πρόγραμμα τροφοδοσίας.

Ο υπουργός Ενέργειας Κώστας Σκρέκας εξήγησε ότι το 70% του φυσικού αερίου που εισάγει η χώρα μας χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, κατά συνέπεια θα προκαλούνταν πρόβλημα σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, και εξέφρασε την άποψη ότι μία τέτοια μείωση δεν πρόκειται να συμβάλλει στην ενίσχυση των βόρειων χωρών, όπως η Γερμανία και η Αυστρία, οι οποίες έχουν και το μεγαλύτερο πρόβλημα, ενώ ο κυβερνητικός εκπρόσωπος είπε ότι η Ελλάδα έχει κάνει προτάσεις για τις τιμές και την προμήθεια και πιστεύει ότι οι προτάσεις αυτές θα δώσουν λύσεις στα ευρωπαϊκά κράτη και τους καταναλωτές.

Στο «Σχέδιο αντιμετώπισης κινδύνων στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας», που κατάρτισε η ΡΑΕ και απέστειλε για διαβούλευση στην Επιτροπή και τις γειτονικές χώρες-μέλη, προδιαγράφονται οι παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση του ενδεχομένου ανεπάρκειας ορυκτών καυσίμων.

Στο σχέδιο αυτό προβλέπεται:

• Παύση λειτουργίας υδροαντλητικών μονάδων σε λειτουργία άντλησης.
• Διασφάλιση ετοιμότητας όλων των διαθέσιμων ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων και ανάλογα με τα διαθέσιμα αποθέματα (λιγνίτης, φυσικό αέριο, υδάτινα αποθέματα) κάθε ημέρας, διαχείριση της λειτουργίας τους με βέλτιστο τρόπο για την ασφάλεια του Συστήματος.
• Αύξηση των αποθεμάτων λιγνίτη.
• Ενεργοποίηση μηχανισμού μείωσης κατανάλωσης, κυρίως στις ώρες αιχμής.
• Μηδενισμός εξαγωγών και έκτακτες εισαγωγές ενέργειας από όμορους Διαχειριστές που δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα επάρκειας ισχύος.
• Ενεργοποίηση μονάδων έκτακτης ανάγκης που βρίσκονται σε κατάσταση ψυχρής εφεδρείας.
• Εάν τα παραπάνω μέτρα δεν επαρκούν, κυλιόμενες περικοπές φορτίου.

«Η Πορτογαλία θα αντιταχθεί στο “δυσανάλογο” αυτό μέτρο», δήλωσε ο Ζοάου Γκαλάμπα, αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σύμφωνα με τον οποίο η πρόταση «δεν έχει προσαρμοστεί για τις χώρες που δεν είναι διασυνδεδεμένες» με το δίκτυο αερίου, όπως η Πορτογαλία.

Η ισπανική κυβέρνηση, από τη μεριά της, διαμήνυσε ότι δεν θα επιβάλει στους πολίτες να περιορίσουν την κατανάλωση αερίου.

«Δεν θα εισάγουμε νόμο με την υποχρέωση να καθορίζεται η θερμοκρασία στους θερμοστάτες των κατοικιών», δήλωσε η υπουργός Ενέργειας Τερέσα Ριμπέρα, η οποία διευκρίνισε ότι «η κυβέρνηση θα προτείνει στους πολίτες να προσπαθούν να εξοικονομήσουν ενέργεια και θα προστατεύσει και την κατανάλωση αερίου των βιομηχανιών».

Αντίθετη είναι και η Πολωνία, η οποία έχει γεμίσει τις αποθήκες της κατά 98% από τον Απρίλιο που η Ρωσία περιέκοψε τις προμήθειες της, ενώ οι ουγγρικές αποθήκες έχουν γεμίσει κατά 47%.

Ο δύσκολος χειμώνας

Το πολιτικό θέμα που έχει προκύψει από όλα αυτά είναι αν η Δύση είναι περισσότερο προετοιμασμένη αυτή τη φορά να αντιμετωπίσει ένα ενδεχόμενο μόνιμης περικοπής των ροών του φυσικού αερίου από ό,τι ήταν τον Φεβρουάριο να αντιμετωπίσει μια ρωσική στρατιωτική επιχείρηση στην Ουκρανία.

Αν συμβεί αυτό και έχει εξασφαλίσει τις πηγές προμήθειας φυσικού αερίου, ο ρωσικός εκβιασμός τον οποίο έχει καταγγείλει η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και η γερμανική κυβέρνηση θα πέσουν στο κενό. Σε κάθε άλλη περίπτωση, ο δύσκολος χειμώνας τον οποίο πολλοί προαναγγέλλουν θα ενισχύσει την πολιτική ανασφάλεια και την αβεβαιότητα σε πολλές χώρες.