Η "μάχη της πινακίδας" από τα σύνορα Σερβίας - Κοσόβου στο ελληνικό υπ. Εξωτερικών

13.11.2022
Πολιτική

«Οι ΗΠΑ ελπίζουν ότι το Κόσοβο και η Σερβία θα καταλήξουν ειρηνικά σε συμφωνία για τις πινακίδες κυκλοφορίας τις επόμενες ημέρες», είχε δηλώσει ο εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, Νεντ Πράις, στις 26 Οκτωβρίου, 5 ημέρες πριν από την ολοκλήρωση της προθεσμίας για την εφαρμογή της απόφασης της κυβέρνησης της Πρίστινα για τις πινακίδες των αυτοκινήτων.

Όμως το πρόβλημα δεν λύθηκε, αλλά απλώς πήρε μια ακόμη παράταση έξι περίπου μηνών, καθώς η κυβέρνηση του Κοσόβου αποφάσισε:

Να αντιμετωπίσει όλους όσοι δεν αλλάξουν τις πινακίδες μέχρι τις 21 Νοεμβρίου με ενημέρωση και επίπληξη.
Να δώσει περιθώριο μέχρι τον Ιανουάριο για τις δέουσες κινήσεις των ιδιοκτητών οχημάτων.
Να εφαρμόσει τον νόμο πλήρως από τον Απρίλιο 2023.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, σε ανακοίνωσή της, αναγνώρισε το δικαίωμα της Πρίστινα να εκδώσει δικές της πινακίδες, αλλά επισήμανε ότι το Κόσοβο πρέπει να δώσει επαρκή χρόνο για την εφαρμογή του νόμου, σε μια προσπάθεια να αποφύγει τις διαμαρτυρίες και τους αποκλεισμούς των οδών που εμφανίστηκαν τον Αύγουστο, όταν ξεκίνησε το θέμα.

Τότε, ο Σέρβος πρόεδρος είχε καλέσει το ΝΑΤΟ να προστατεύσει τους Σέρβους του Κοσόβου, απειλώντας ότι αλλιώς θα το κάνει μόνη της η Σερβία.

Πάντως, παρά την ένταση, οι διαμαρτυρίες του Αυγούστου ήταν αναίμακτες.

Πρόκειται για ένα θέμα το οποίο σέρνεται, ούτε λίγο ούτε πολύ, τα τελευταία δέκα χρόνια και ίσως εξηγεί γιατί δεν διαφαίνονται πολλές πιθανότητες επίλυσης του συνολικού ζητήματος.

Το Κόσοβο βρέθηκε σε καθεστώς προτεκτοράτου μετά τη διεθνή επέμβαση του 1999 και κήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία του το 2008. Το 2012 η κυβέρνηση της Πρίστινα ανακοίνωσε την απόφασή της να αντικαταστήσει τις πινακίδες κυκλοφορίας των οχημάτων που έχουν έδρα τα σύνορα του Κοσόβου.

Έκτοτε, η απόφαση δεν έχει εφαρμοστεί. Από τη μία η κυβέρνηση της Πρίστινα τοποθετεί τις πινακίδες στα οχήματα, οι Σέρβοι όμως κάτοικοι του Βορείου Κοσόβου αρνούνται να κυκλοφορούν οχήματα με πινακίδες με διακριτικά KS ή RKS (KOSOVO ή REPUBLIC OF KOSOVO).

Το Κόσοβο των 1,8 περίπου εκατ. κατοίκων έχει έκταση 10.905 τετραγωνικά χιλιόμετρα, δηλαδή είναι λίγο μεγαλύτερο από την Κύπρο των 9.200 και την Κρήτη των 8.450 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Από τους κατοίκους το 92% είναι Αλβανοί και το 7%, δηλαδή λίγο περισσότεροι από 120.000, είναι Σέρβοι. Από αυτούς, στην περιοχή της Μιτρόβιτσα, δίπλα στα σύνορα με τη Σερβία, κατοικούν περίπου οι 50.000, τους οποίους αφορά κυρίως η αλλαγή των πινακίδων.

Από αυτούς, σύμφωνα με την πρόεδρο του Κοσόβου Βιόσα Οσμανι, μόνο 24 άλλαξαν τις πινακίδες των οχημάτων τους, ενώ, σύμφωνα με τον υπουργό Εσωτερικών Τζελάλ Σβέκλα, τρεις σερβικής καταγωγής Κοσοβάροι δέχτηκαν επιθέσεις στα σπίτια και καταστράφηκαν τα αυτοκίνητά τους επειδή είχαν αλλάξει τις πινακίδες.

Οι Σέρβοι κυκλοφορούν με πινακίδες με τα στοιχεία ΚΜ, δηλαδή Κόσοβο Μετόχια, που παραπέμπουν στην εποχή που αυτό ήταν το επίσημο όνομα της περιοχής, πριν δηλαδή τη στρατιωτική ήττα που απομάκρυνε τον σερβικό στρατό από το Κόσοβο. Αυτές τις πινακίδες εξακολουθούν να τις εκδίδουν οι σερβικές αρχές από την άλλη πλευρά των συνόρων.

Σε ένδειξη διαμαρτυρίας, έκαναν διαδηλώσεις κι έκλεισαν ουσιαστικά τους δρόμους με τη Σερβία, ενώ παραιτήθηκε από την κυβέρνηση του Άλμπουμ Κούρτι ο σερβικής καταγωγής υπουργός Κοινοτήτων, Γκόραν Ράκιτς, πρώην δήμαρχος της Βόρειας Μιτρόβιτσα, ο οποίος είχε ορκιστεί πίστη στο Σύνταγμα του Κοσόβου. Πολιτικά το κόμμα του κ. Ράκιτς, η Σερβική Λίστα, έχει δεσμούς με το Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα του Σέρβου προέδρου Βούτσιτς, κι έχει εκλέξει το σύνολο των πολιτικών θέσεων που προβλέπονται για τους Σέρβους στο Κόσοβο και συγκεκριμένα:

10 βουλευτές (στους 120).
10 δημάρχους (στους 38).
117 δημοτικούς συμβούλους (στους 994).

Το σύνολό τους έχει παραιτηθεί σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις αλλαγές των πινακίδων, σε μία κίνηση που η πρωθυπουργός της Σερβίας, Άνα Μπράμπιτς, χαρακτήρισε υπερήφανη και γενναία, όπως επίσης και το ότι περίπου 300 δημόσιοι υπάλληλοι σερβικής καταγωγής, οι οποίοι υπηρετούσαν σε δικαστήρια, αστυνομία κι άλλες υπηρεσίες, παραιτήθηκαν από τις θέσεις τους.

Ο προσωπάρχης της προέδρου, Μπερίμ Βέλα, έγραψε σε ανάρτησή του στο Twitter ότι το Βελιγράδι «εξαναγκάζει και προτρέπει τους Σέρβους να εγκαταλείψουν τις εργασίες τους στους θεσμούς του Κοσόβου», ενώ έκκληση να μην το κάνουν απηύθυνε ο πρωθυπουργός Αλμπίν Κούρτι σε ανάρτησή του στο Facebook: «Οι θεσμοί μας υπηρετούν όλους και τον καθένα σας ξεχωριστά, μην πέφτετε θύματα της πολιτικής χειραγώγησης και των γεωπολιτικών παιχνιδιών», έγραψε ο Κούρτι.

Παραιτήσεις και διαδηλώσεις

Αυτό δεν απέτρεψε τους Σέρβους από το να κάνουν συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας την προηγούμενη Κυριακή σε κλίμα έντασης, αλλά χωρίς επεισόδια, για να διαβεβαιώσουν ότι όσοι παραιτήθηκαν δεν θα επιστρέψουν στις δουλειές τους αν δεν αναθεωρήσει η κυβέρνηση του Κοσόβου την πολιτική της για τις πινακίδες.

«Αυτή είναι η γη μας, δεν κάνουμε πίσω», είπε στην ομιλία του ο κ. Ράκιτς, ο οποίος στο τέλος αναφώνησε «ζήτω η Σερβία».

Αμέσως μετά, ο νέος υπουργός Εξωτερικών της Σερβίας, ο πρόεδρος του Σοσιαλιστικού Κόμματος από το 2006 Ίβιτσα Ντάσιτς, ο οποίος επανήλθε μετά από διάλειμμα δύο ετών στα καθήκοντα που είχε, ξεκίνησε τις επαφές του από όταν ήρθε στην Αθήνα.

«Εμείς αναμένουμε από τους φίλους μας, από την Ελλάδα, ότι δεν θα αλλάξει τη θέση της όσον αφορά την εδαφική ακεραιότητα της Σερβίας», είπε ο κ. Ντάσιτς, ο οποίος επανέλαβε ότι η χώρα του θέλει μια πολιτική λύση στο πρόβλημα με την Πρίστινα, αλλά απείλησε ότι δεν μπορεί να θεωρεί πως αυτή η λύση είναι πλέον δεδομένη.

Παράλληλα, προειδοποίησε ότι «μέχρι έως ότου ο διάλογος αυτός δεν δώσει τα κατάλληλα αποτελέσματα, κάθε αναγνώριση του Κοσόβου ή η αποδοχή του σε διεθνείς οργανισμούς θεωρείται ότι θίγει την εδαφική ακεραιότητα και κυριαρχία της Σερβίας».

Στην απάντησή του, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας δήλωσε πως η Ελλάδα υποστηρίζει την επίτευξη μιας πολιτικής συμβιβαστικής λύσης, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο και τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, αλλά δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο μονομερών αποφάσεων για την επίτευξη προόδου, υπό την προϋπόθεση ότι θα λαμβάνει χώρα εντός του συμφωνημένου πλαισίου του διαλόγου και ζητώντας να αποφευχθούν κινήσεις που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την πολύ εύθραυστη ισορροπία που έχει επιτευχθεί.

Παράλληλα, αναφέρθηκε στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων, και συγκεκριμένα στην αποσταθεροποίηση και τα αναθεωρητικά αφηγήματα. «Αναθεωρητικές δυνάμεις υπάρχουν και δραστηριοποιούνται και στα Βαλκάνια, τη στιγμή μάλιστα που η προσοχή της διεθνούς κοινότητας είναι στραμμένη στην Ουκρανία. Υπάρχουν πολλές δυνάμεις οι οποίες θα ήθελαν η Σερβία να μην αποτελέσει τμήμα της ευρωπαϊκής οικογένειας, να μη γίνει μέλος της ΕΕ», είπε ο κ. Δένδιας χωρίς να διευκρινίσει αν σε αυτές τις δυνάμεις περιλαμβάνει κι άλλες χώρες εκτός από την Τουρκία.

Πάντως, ενδεικτικό του διμερούς κλίματος ήταν οι ιστορικές αναφορές των δύο υπουργών. Ο κ. Δένδιας υπενθύμισε την κοινή συμμετοχή στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους και το ότι η Σερβία έχει συνυπογράψει τις Συνθήκες της Λωζάννης, του Μοντρέ και των Παρισίων, ενώ ο κ. Ντάσιτς, από την πλευρά του, θυμήθηκε τις αντιΝΑΤΟϊκες εκδηλώσεις στην Ελλάδα την εποχή της επέμβασης του ΝΑΤΟ στο Κόσοβο το 1999.

Δύο μέρες νωρίτερα, στη συνέντευξη στην «Καθημερινή», ο κ. Ντάσιτς είχε περιγράψει την στάση της χώρας του απέναντι στην Ελλάδα και στην Τουρκία: «Είναι γεγονός ότι έχουμε ανεπτυγμένες σχέσεις με την Τουρκία, αλλά δεν το βλέπω αυτό ως εμπόδιο να προχωρήσουμε με την Ελλάδα, με έναν παραδοσιακό μας φίλο, στην περαιτέρω εμβάθυνση της συνεργασίας μας σε όλους τους τομείς».