Τι πρέπει να ξέρουμε για το προσφυγικό-μεταναστευτικό

Το προσφυγικό-μεταναστευτικό τείνει να ξεφύγει από κάθε έλεγχο σε ελληνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η κυβέρνηση Τσίπρα προσπαθεί να καλύψει το χαμένο έδαφος και να φανεί συνεπής σε ορισμένες υποχρεώσεις που έχει αναλάβει, διαπιστώνει όμως ότι κινδυνεύει με απομόνωση σε μια Ε.Ε. των «28» η οποία δεν έχει, ούτε πρόκειται να αποκτήσει, κοινή πολιτική στο ζήτημα.

Κατά την άποψή μου, η χάραξη μιας πολιτικής, προσαρμοσμένης στις ανάγκες της χώρας, για το προσφυγικό-μεταναστευτικό περνάει αναγκαστικά από τη γνώση και τη σωστή αξιολόγηση της κατάστασης.

Χωρίς κοινή πολιτική

Στο Μαξίμου πρέπει να καταλάβουν ότι δεν υπάρχει, ούτε πρόκειται να υπάρξει στο άμεσο μέλλον, ευρωπαϊκή πολιτική για το προσφυγικό-μεταναστευτικό. Μπορεί να υπάρξουν αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ψηφοφορίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όλα αυτά όμως δεν αποτελούν πολιτικές δεσμεύσεις στη βάση συγκεκριμένων ευρωπαϊκών κανόνων.

Είναι γνωστό ότι δεν υπάρχει κοινή πολιτική άμυνας, κοινή εξωτερική πολιτική και κοινή πολιτική ασφάλειας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Κατά συνέπεια δεν μπορεί να υπάρξει κοινή δεσμευτική πολιτική για την αντιμετώπιση του προσφυγικού-μεταναστευτικού κι έτσι είναι πρακτικά αδύνατο να αντιμετωπιστούν ζητήματα όπως η φύλαξη των εξωτερικών συνόρων, η κινητοποίηση ευρωπαϊκών στρατιωτικών δυνάμεων κ.λπ.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η ελληνική πλευρά πρέπει να σταματήσει να υποστηρίζει την αναζήτηση μιας ευρωπαϊκής λύσης στο πρόβλημα. Είναι υποχρεωμένη όμως η επίσημη Ελλάδα να γνωρίζει τους κανόνες του παιχνιδιού και να προστατέψει τα καλώς εννοούμενα εθνικά και ευρωπαϊκά μας συμφέροντα.

Λιγότερη Ευρώπη

Σε αυτή τη φάση η πολιτική δυναμική που αναπτύσσεται είναι υπέρ της λιγότερης και όχι της περισσότερης Ευρώπης. Χαρακτηριστική περίπτωση το δημοψήφισμα για το Brexit που θα πραγματοποιηθεί, πιθανότατα, την Πέμπτη 23 Ιουνίου. Η Ε.E. δέχτηκε πρόσθετες εξαιρέσεις από τους ευρωπαϊκούς κανόνες για το Ηνωμένο Βασίλειο, όλα δείχνουν όμως ότι το Brexit θα κριθεί στο νήμα, εφόσον οι υποστηρικτές της εξόδου της χώρας από την Ε.Ε. διατηρούν ελαφρύ δημοσκοπικό προβάδισμα.

Ένας από τους λόγους για τους οποίους ενισχύεται το κίνημα υπέρ του Brexit είναι ο φόβος που προκαλεί στην κοινή γνώμη η ανεξέλεγκτη είσοδος προσφύγων και οικονομικών μεταναστών στην Ε.Ε., με το 95% από αυτούς να εισέρχεται στην Ε.Ε. από την Τουρκία μέσω Ελλάδας.

Τους επόμενους τέσσερις μήνες το ζήτημα του Brexit θα είναι πολιτικά κυρίαρχο και θα προκαλέσει διοικητική παράλυση στο Λονδίνο και στις Βρυξέλλες. Δεν είναι η ώρα, λοιπόν, για να προωθηθεί η κοινή εξωτερική πολιτική ή να υπάρξουν ευρωπαϊκά στρατεύματα που θα φυλάσσουν τα εξωτερικά σύνορα των «28». Τέτοιες πρωτοβουλίες είναι, απλούστατα, εκτός τόπου και χρόνου.

Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχουμε εγκρίνει προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη μετεγκατάσταση 160.000 προσφύγων που έχουν καταφύγει στην Ελλάδα και στην Ιταλία. Προς το παρόν οι άλλες χώρες-μέλη της Ε.Ε. έχουν δεχτεί τη μετεγκατάσταση 350-400 ατόμων.

Ενδεικτική του κλίματος που επικρατεί είναι η απόφαση του συντηρητικού πρωθυπουργού της Ουγγαρίας κ. Όρμπαν για τη διενέργεια δημοψηφίσματος, με το οποίο θα αποφασίσουν οι Ούγγροι εάν τελικά θα πάρουν μέρος στην ποσόστωση για τη μετεγκατάσταση των 160.000 προσφύγων. Επομένως καλά κάνουμε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και υπερψηφίζουμε τις θετικές προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αυτό όμως δεν πρέπει να μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι θα υπάρξει άμεση εφαρμογή των προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Στροφή προς τα δεξιά

Το προσφυγικό-μεταναστευτικό προκαλεί, όπως θα περίμενε κανείς, στροφή της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης υπέρ των δεξιών ευρωσκεπτικιστών και των ακροδεξιών αντιευρωπαίων.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο θέλουν να εμποδίσουν την είσοδο προσφύγων, θεωρώντας ότι μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να οδηγήσει στην οριστική επικράτηση του Brexit. Στη Γαλλία δεν θέλουν να ακολουθήσουν το μοντέλο της οικονομικής και κοινωνικής ενσωμάτωσης των προσφύγων που ακολουθεί η Γερμανία, γιατί εκτιμούν ότι αυτό θα ενίσχυε ακόμη περισσότερο το ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο της κ. Λεπέν, που είναι ήδη η μεγαλύτερη πολιτική δύναμη της χώρας. Στη Γερμανία, η κ. Μέρκελ δέχεται μεγάλη πολιτική πίεση εξαιτίας της πολιτικής των ανοιχτών συνόρων και της ανοιχτής κοινωνίας που ακολουθεί στο ζήτημα των προσφύγων. Η δημοτικότητά της έχει πέσει σημαντικά, υπάρχουν δυσκολίες συνεννόησης στο εσωτερικό του κυβερνητικού συνασπισμού, το ξενοφοβικό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία καταγράφει διψήφια ποσοστά στις δημοσκοπήσεις και τον Μάρτιο θα πραγματοποιηθούν κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις για την ανάδειξη τοπικών κυβερνήσεων σε τρία ομόσπονδα γερμανικά κρατίδια. Πολλοί αναλυτές προεξοφλούν ότι η κ. Μέρκελ θα σκληρύνει την πολιτική της στο προσφυγικό-μεταναστευτικό, για να αποκρούσει τις προκλήσεις και να παραμείνει στην εξουσία.

Στην Αυστρία και στη Σουηδία, τις δύο άλλες χώρες που ακολουθούν προωθημένη πολιτική ενσωμάτωσης των προσφύγων, τα ακροδεξιά κόμματα έχουν ήδη κατακτήσει τη δημοσκοπική πρωτιά, γεγονός που υποχρεώνει τις κυβερνήσεις να προχωρήσουν στην αυστηροποίηση της πολιτικής που ακολουθούν. Υπάρχουν και πολλές χώρες-μέλη της Ε.Ε., από την Πολωνία και την Ουγγαρία μέχρι την Τσεχία και την Κροατία, οι οποίες δεν υιοθετούν το μοντέλο της ανοιχτής πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Ύστερα από τη μεγάλη περιπέτεια του σοβιετικού κομμουνισμού και των παραλλαγών του δίνουν απόλυτη προτεραιότητα στην ενίσχυση της εθνικής ενότητας και, στο μέτρο του δυνατού, της κοινωνικής συνοχής.

Πρέπει να καταλαβαίνουμε, λοιπόν, πώς ακριβώς κινούνται οι κυβερνήσεις των περισσότερων χωρών-μελών της Ε.Ε. και να περιορίσουμε τις καταγγελίες, που απλώς συμβάλλουν στην ευρωπαϊκή απομόνωσή μας.

Ο ρόλος της Τουρκίας

Είναι προφανές ότι η Τουρκία προσδιορίζει σε μεγάλο βαθμό τις προσφυγικές, μεταναστευτικές ροές και πως μια ευρωτουρκική συμφωνία για την αναγκαστική επιστροφή των προσφύγων και των μεταναστών που προέρχονται από τα εδάφη της, στην Τουρκία, θα έλυνε το 90%-95% του προβλήματος. Είμαστε υποχρεωμένοι να εργαζόμαστε στην κατεύθυνση μιας ευρωτουρκικής συνεργασίας αλλά δεν πρέπει να περιμένουμε άμεσα αποτελέσματα. Αυτή την περίοδο η Τουρκία θεωρεί ότι επιβαρύνεται υπερβολικά από την είσοδο τόσο πολλών προσφύγων από τη Συρία στα εδάφη της, ενώ επιδιώκει πρωταγωνιστικό ρόλο στον εμφύλιο της Συρίας, προκειμένου να αποτρέψει την αυτονόμηση των Κούρδων της Συρίας, η οποία θα μπορούσε να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις και για την αυτονόμηση των Κούρδων της Τουρκίας στο πλαίσιο της δημιουργίας κουρδικού κράτους που θα ενσωμάτωνε περιοχές της Συρίας, της Τουρκίας και του Ιράκ.

Ούτε η καγκελάριος Μέρκελ ούτε το ΝΑΤΟ μπορεί να επιβάλει πειθαρχία στο ζήτημα στην Τουρκία, γιατί η Άγκυρα παίρνει αποφάσεις με βάση τη μεγάλη εικόνα, που είναι η προστασία της εδαφικής ακεραιότητας και της εθνικής ενότητας της Τουρκίας.

Δύο επιλογές

Με βάση τα παραπάνω, είναι φανερό ότι το προσφυγικό-μεταναστευτικό δεν πρόκειται να λυθεί στο άμεσο μέλλον στη βάση μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής και πολύ περισσότερο με τη συνεργασία της Τουρκίας. Είμαστε υποχρεωμένοι να κινηθούμε σε ένα δυσμενές διεθνές περιβάλλον έως ότου αλλάξουν οι συνθήκες, στο απροσδιόριστο μέλλον, και υπάρξουν θετικές εξελίξεις. Βραχυπρόθεσμα έχουμε δύο επιλογές.

Η πρώτη στηρίζεται στη συνέχιση της κυβερνητικής και κρατικής αδράνειας. Η Ελλάδα δεν κάνει τίποτα για να περιορίσει τις μεταναστευτικές, προσφυγικές ροές και η κυβέρνηση καταγγέλλει ολοένα περισσότερες κυβερνήσεις άλλων χωρών της Ε.Ε. ότι θέλουν να μετατρέψουν την πατρίδα μας σε «αποθήκη ψυχών». Την ίδια γνώμη έχουν για την Ελλάδα οι άλλες κυβερνήσεις –ότι δηλαδή η κυβέρνηση Τσίπρα προσπαθεί να μετατρέψει με τις ανεξέλεγκτες ροές τις δικές τους χώρες σε «αποθήκες ψυχών»– και γι’ αυτό έχουν την τάση να κλείσουν τα σύνορα σε ορισμένες κατηγορίες προσφύγων, όπως είναι οι Αφγανοί, και στο σύνολο των οικονομικών μεταναστών. Έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα, με βάση το πρώτο σενάριο, θα υπάρξει ένα ντόμινο μερικού ή συνολικού κλεισίματος των συνόρων και ο εγκλωβισμός μερικών εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα μέχρις ότου τα νέα περάσουν στα διεθνή κυκλώματα διακίνησης και περιοριστούν σταδιακά οι προσφυγικές, μεταναστευτικές ροές.

Η δεύτερη επιλογή έχει να κάνει με τη δραστηριοποίηση της ελληνικής κυβέρνησης και του κράτους, ώστε να περάσουμε από τα κέντρα διερχομένων, τα οποία δεν παίζουν κανέναν ουσιαστικό ρόλο, στα κλειστά κέντρα υποδοχής και ελέγχου προσφύγων και μεταναστών, κατά προτίμηση μακριά από μεγάλα αστικά κέντρα και τουριστικές περιοχές. Εάν αρχίσουμε να ελέγχουμε τους πρόσφυγες και τους μετανάστες στη χώρα μας και τους επιβάλουμε μια στοιχειώδη πειθαρχία, η οποία θα περιλαμβάνει και τον περιορισμό της ελευθερίας κινήσεων που έχουν, θα βελτιώσουμε τις σχέσεις μας με τους Ευρωπαίους εταίρους και θα συμβάλουμε στον δραστικό περιορισμό των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών. Ταυτόχρονα, θα εισπράξουμε άφθονη αρνητική διεθνή δημοσιότητα και ίσως βρεθούμε στο στόχαστρο εκείνων που επιδιώκουν τη διατήρηση των ανεξέλεγκτων προσφυγικών, μεταναστευτικών ροών και μπορεί να έχουν σχέση με το τουρκικό παρακράτος ή ισλαμικές τρομοκρατικές οργανώσεις.

Αυτές είναι οι δύο αναγκαστικά δυσάρεστες επιλογές που έχουμε με βάση τη σκληρή ευρωπαϊκή και διεθνή πραγματικότητα.