Στην εποχή του κόφτη

Η μακροχρόνια δέσμευση των εταίρων στην εποπτεία του ελληνικού προγράμματος προσαρμογής απορρέει από τις αποφάσεις του Eurogroup της προηγούμενης Δευτέρας, με την οποία προετοιμάστηκε η ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης στη συνεδρίαση της 24ης Μαΐου.

Για πρώτη φορά δρομολογείται ρύθμιση του «επίσημου» χρέους (που δεν θα περιλαμβάνει κούρεμα, ούτε μείωση των στόχων για τα πρωτογενή πλεονάσματα), η οποία θα εξελιχθεί σε τρία στάδια και υπό την αίρεση εκπλήρωσης συγκεκριμένων προαπαιτούμενων.

Σημαντικό είναι επίσης ότι δεν υιοθετήθηκε η απαίτηση του ΔΝΤ για προληπτική νομοθέτηση συγκεκριμένων μέτρων τα οποία θα εφαρμόζονταν σε περίπτωση αστοχιών στην εκτέλεση του προϋπολογισμού για να επιτευχθεί ο στόχος του πλεονάσματος 3,5% το 2018.

Η ελληνική πλευρά ανέλαβε την υποχρέωση να νομοθετήσει άμεσα τα μέτρα για τα οποία έχει δεσμευτεί και εκκρεμούν (κόκκινα δάνεια, έμμεσοι φόροι, ταμείο αποκρατικοποιήσεων), ενώ σύντομα θα συμφωνηθούν οι λεπτομέρειες της λειτουργίας του προληπτικού μηχανισμού («κόφτης», όπως ήδη καθιερώθηκε να λέγεται) με τον οποίο θα γίνονται αυτόματες περικοπές όταν διαπιστώνονται αποκλίσεις.

Το ΔΝΤ απουσίαζε από το κάδρο των δημόσιων ανακοινώσεων και αυτό είχε συμβολική αξία, αφού, όπως όλα δείχνουν, έχει συγκατατεθεί επί της ουσίας, με κάποιες επιφυλάξεις σε σχέση με την αποτελεσματικότητα των αποφάσεων για το χρέος.

Η κυβέρνηση αποδέχτηκε ως δυνητικό πεδίο περικοπών τους μισθούς και τις συντάξεις, προστατεύοντας κάποια κοινωνικά επιδόματα και τις αμυντικές δαπάνες. Η αρχική επιλογή των έκτακτων μέτρων θα γίνεται, όπως όλα δείχνουν, ερήμην του υπουργού Οικονομικών και οι σχετικές αποφάσεις θα παίρνονται με προεδρικά διατάγματα. Στην πορεία θα μπορούν να γίνουν διορθώσεις, διαφορετικά τα προσωρινά μέτρα θα γίνονται διαρθρωτικά.

Μένουν πολλά να φανούν στην πράξη: κάθε πότε θα ενεργοποιείται ο μηχανισμός, πώς θα καλύπτονται οι «τρύπες», αν θα αποδώσουν όσα ψηφίστηκαν την Κυριακή το βράδυ στη Βουλή (ασφαλιστικό-φορολογικό), τι θα αποφέρει η έξοδος στις αγορές την οποία υποδεικνύει και ενθαρρύνει το Eurogroup.

Γεγονός όμως είναι ήδη ότι αποφεύγεται το ατύχημα, διευκολύνεται η χρηματοδότηση της χώρας που υποφέρει από πιστωτική ασφυξία, δίνεται χρόνος στην κυβέρνηση από τους εταίρους που δεσμεύονται στη στήριξη της συνέχισης της ελληνικής προσπάθειας. Κάπως έτσι, αίρεται η αβεβαιότητα γύρω από το τρίτο ελληνικό πρόγραμμα, υποχωρούν τα σενάρια της χρεοκοπίας, αποδυναμώνονται οι δυνάμεις του Grexit, δημιουργούνται προϋποθέσεις για προσέλκυση επενδύσεων.

Η απόφαση για μια συνολική λύση του ελληνικού προβλήματος, με όποιες γκρίζες περιοχές και αδύναμα σημεία, σηματοδοτεί τη βούληση της Ευρωζώνης να διατηρήσει τη συνοχή της σε μια συγκυρία φυγόκεντρων τάσεων, εθνικών εγωισμών, έξαρσης του λαϊκισμού, επίδειξης δύναμης της ακροδεξιάς, προσφυγικών διλημμάτων. Επομένως είναι ένα μήνυμα για περισσότερη Ευρώπη την ώρα που το μεγάλο ευρωπαϊκό πολιτικό σχέδιο δοκιμάζεται σκληρά. Η βαθύτερη επιδίωξη είναι να κατοχυρώσουν έναν τρόπο διατήρησης της δημοσιονομικής ισορροπίας στη χώρα μας που δεν θα επηρεάζεται από τη συνήθη προεκλογική βαβούρα, τον φόβο του πολιτικού κόστους, τις δημοσκοπικές αγωνίες.

Άλλωστε, όπως συνήθως συμβαίνει στις διαπραγματεύσεις, αυτοτελή σημασία έχει η ατμόσφαιρα. Και μετά τους κραδασμούς που προκάλεσε η έξαλλη αξιοποίηση από την κυβέρνηση της υποκλαπείσας συνομιλίας Τόμσεν-Βελκουλέσκου η ένταση αμβλύνθηκε και διαμορφώθηκε κλίμα συνεννόησης και προσέγγισης, μακριά από λογικές ρήξης.

Την έκβαση του παιχνιδιού καθόρισε η βούληση του Βερολίνου να αποφευχθεί ένα καυτό ελληνικό καλοκαίρι που θα θύμιζε το περσινό. Και για να μη φτάσουμε σε αυτή τη θανατηφόρα επανάληψη επιδιώχθηκαν οι αμοιβαίες υποχωρήσεις του αναγκαίου συμβιβασμού που βάζει τη χώρα μας σε πολυετή επιτροπεία.

Τίποτα καλό δεν πρόκειται να συμβεί εύκολα. Δεν μπορεί να προβλεφθεί ο κοινωνικός αντίκτυπος των μέτρων και ο κίνδυνος έκρηξης της φοροδιαφυγής λόγω της μεγάλης πίεσης που θα ασκηθεί σε ελεύθερους επαγγελματίες και επιχειρήσεις. Δεν είναι καθόλου προφανές ότι θα γίνουν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις (στο κράτος, στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης, στις επενδύσεις κ.ο.κ.), ώστε να εκδηλωθεί πραγματικό επενδυτικό ενδιαφέρον και να δημιουργηθεί απασχόληση. Και δεν είναι αυτονόητο ότι θα βγούμε από το γνωστό κρυφτούλι, με τη μη εφαρμογή και την προσπάθεια εξαπάτησης των ελεγκτών, που με τη σειρά τους άλλοτε κλείνουν τα μάτια και άλλοτε αντιδρούν τιμωρητικά.

Δεν χρειάζεται ούτε θριαμβολογία από την πλευρά της κυβέρνησης ούτε πολιτική μικροψυχία από την πλευρά της αντιπολίτευσης. Η αξία της σιωπής είναι διαχρονική και ιδιαίτερα επίκαιρη σε μέρες διαρκούς ενοχλητικού και αντιπαραγωγικού θορύβου.