Η ζωή και το τέλος του Mr IKEA

«Θα με αποκαλείτε Ίνγκβαρ». Έτσι συστηνόταν σε συνεργάτες και υπαλλήλους ο Ίνγκβαρ Κάμπραντ. Ως κλασικός Σουηδός, απεχθανόταν τις τυπολατρίες και αγαπούσε την πρακτικότητα. Και είναι αυτά τα προσωπικά του χαρακτηριστικά που εφάρμοσε και στην πολυεθνική εταιρεία του, ΙΚΕΑ, ένα από τα πιο γνωστά εμπορικά σήματα στον κόσμο.

Ο Ίνγκβαρ Κάμπραντ πέθανε στις 27 Ιανουαρίου σε ηλικία 91 ετών. Αυτή είναι η ζωή του.

Το αγοράκι με τα σπίρτα

Γεννημένος στις 30 Μαρτίου του 1926 στο Έλμχαλτ της Σουηδίας, ο Ίνγκβαρ Κάμπραντ έζησε και μεγάλωσε σε μια φάρμα, την Ελμτάριντ, κοντά σε ένα μικρό χωριό, το Αγκουνάριντ. Το επιχειρηματικό του δαιμόνιο φάνηκε από τα μικρά του ήδη χρόνια, καθώς μόλις 5 χρονών πουλούσε σπίρτα. Στα 15 του εξέλιξε την «επιχείρηση». Έκανε τα σπίρτα αγορά χονδρική από τη Στοκχόλμη και στη συνέχεια τα πουλούσε σε γείτονες, κάνοντας και κατ’ οίκον παράδοση με το ποδήλατό του. Ήταν μια εποχή που η Σουηδία δεν ήταν η σημερινή υπερδύναμη και η φτώχεια ήταν μια συνηθισμένη κατάσταση, ειδικά για τις οικογένειες της επαρχίας.

Ο πατέρας του Ίνγκβαρ, όμως, θεωρούσε πως ο μικρός έπρεπε να αποκτήσει μόρφωση. Κι αφού στο σχολείο είχε εξαιρετικές επιδόσεις, αν και δυσλεκτικός, το 1943 του δίνει χρήματα για να σπουδάσει. Ο 17χρονος Ίνγκβαρ, ωστόσο, είχε άλλα σχέδια. Με τα χρήματα που πατέρα του άνοιξε ένα παντοπωλείο, που κυριολεκτικά είχε τα πάντα. Ψάρια και κονσέρβες, αλλά και στιλό, μικροαντικείμενα, διακοσμητικά. Όλα σε καλές τιμές. Από το ποδήλατο με το οποίο μοίραζε το εμπόρευμά του πέρασε σε ένα παλιό φορτηγό. Οι αγρότες όμως του παράγγελναν τραπέζια και καρέκλες, κι έτσι ο Ίνγκβαρ Κάμπραντ μπήκε στον τομέα του επίπλου. Αγόραζε από τοπικούς κατασκευαστές και τα διένεμε ο ίδιος.

Το μποϊκοτάζ που άλλαξε τη μοίρα του ΙΚΕΑ

Το 1947 αποφάσισε να περιορίσει το εμπόριό του αποκλειστικά στο έπιπλο. Τότε ίδρυσε την εταιρεία ΙΚΕΑ. Το όνομά της προήλθε από τα αρχικά του και τα αρχικά του μέρους όπου μεγάλωσε (Ελμτάριντ το αγρόκτημα, Αγκουνάριντ το χωριό). Αργότερα ο ίδιος δήλωσε πως η επιλογή του στην ονομασία, αν και καθαρά από τύχη, ήταν πολύ επιτυχημένη, αφού θύμιζε την ελληνική λέξη «οικία». Το πρώτο μοντέλο που αναπαράγει είναι το τραπέζι κουζίνας του θείου του Ερνστ. Και πάλι υπήρχε η επιλογή οι παραδόσεις να φτάνουν στο σπίτι του καταναλωτή. Ωστόσο, ήταν οι χαμηλές του τιμές που τον έκαναν να ξεχωρίσει. Τόσο χαμηλές, που οι προμηθευτές του τον μποϊκοτάρισαν.

Το 1953 ο Ίνγκβαρ Κάμπραντ διοργάνωσε την πρώτη έκθεση προϊόντων ΙΚΕΑ. Η επιτυχία ήταν τόσο μεγάλη, που η συντεχνία πωλητών επίπλων της Σουηδίας άρχισε να πιέζει τους κατασκευαστές να σταματήσουν να προμηθεύουν την ΙΚΕΑ. Αυτό τον πείσμωσε τόσο, που τα ανέλαβε όλα ο ίδιος. Αγόραζε πρώτες ύλες από την Ασία, έκανε τον σχεδιασμό, την εκτέλεση και το εμπόριο όλων των προϊόντων του.

Η ιδέα για συναρμολογούμενα έπιπλα –σήμα κατατεθέν της ΙΚΕΑ– του ήρθε καθώς παρακολουθούσε έναν εργαζόμενο να αφαιρεί τα πόδια από ένα τραπέζι για να το χωρέσει μέσα στο αυτοκίνητο ενός πελάτη.

Η συνταγή της επιτυχίας

Η μεγάλη επιτυχία που σημείωναν και εξακολουθούν να έχουν τα καταστήματα ΙΚΕΑ προέρχεται από τη φιλοσοφία που πέρασε ο ίδιος ο Κάμπραντ: πρακτικότητα, απλό design, εύκολη μεταφορά, πληθώρα επιλογών, προσιτές τιμές. Ο ίδιος ισχυριζόταν πως και τα οικονομικά έπιπλα μπορούσαν να είναι όμορφα. Θεωρούσε, μάλιστα, πως επιτελούσε έργο.

Κατάφερε να οδηγήσει την εταιρεία στα ύψη και πλέον να διαθέτει περισσότερα από 300 καταστήματα σε 40 χώρες σε Ευρώπη, Αμερική, Μέση Ανατολή και Καραϊβική. Την πρώτη ημέρα λειτουργίας του ΙΚΕΑ στη Σανγκάη 80.000 άνθρωποι το επισκέφτηκαν. Απασχολεί περίπου 130.000 υπαλλήλους, ενώ οι ετήσιοι κατάλογοι των ΙΚΕΑ είναι τα πιο πολυδιαβασμένα «βιβλία» του κόσμου, αφού κάθε χρόνο εκδίδονται και μοιράζονται δωρεάν στους καταναλωτές περισσότερα από 200 εκατομμύρια αντίτυπα.

Ο Σκρουτζ της Σουηδίας

Τα δημοσιεύματα που τον αφορούν κάνουν λόγο για την τσιγκουνιά του. Λέγεται πως ταξίδευε πάντα στην οικονομική θέση, ενώ οδηγούσε ένα Volvo του ’93. Πήγαινε για φαγητό σε φτηνά εστιατόρια, ενώ στα ξενοδοχεία αντικαθιστούσε τα μπουκάλια του mini bar με φτηνότερα που είχε αγοράσει από το σούπερ μάρκετ και συμβούλευε τους εργαζόμενούς του να γράφουν και στην πίσω πλευρά του χαρτιού. Φυσικά το σπίτι του είναι επιπλωμένο αποκλειστικά με είδη ΙΚΕΑ (στην εταιρεία υπάρχει η φήμη πως τα έπιπλα τα έχει συναρμολογήσει μόνος του, ώστε να μην πληρώσει συνεργείο). Και όλα αυτά ενώ όταν πέθανε κατείχε την 8η θέση της λίστας Bloomberg Billionaires Index με τους πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου.

Δεν έδωσε ποτέ του συνεντεύξεις, έγραψε όμως ένα βιβλίο, τη «Διαθήκη ενός πωλητή επίπλων», το 1976. Εκεί υποστηρίζει πως δεν χρειαζόμαστε πολυτελή αυτοκίνητα, εντυπωσιακούς τίτλους, ακριβά ντυσίματα ή οτιδήποτε άλλο, διότι βασιζόμαστε στις δυνάμεις και στη θέλησή μας. «Αν αρχίσω να αποκτώ πολυτελή πράγματα, τότε αυτό θα συμπαρασύρει πολλούς να ακολουθήσουν το παράδειγμά μου. Είναι πολύ σημαντικό οι ηγέτες να δίνουν το παράδειγμα» είχε γράψει.

Το ναζιστικό παρελθόν

Το 2011 ένα βιβλίο της Σουηδής Ελίζαμπεθ Άσμπρινγκ δημιουργεί ερωτηματικά. Η συγγραφέας υποστηρίζει πως το 1943, χρονιά που ίδρυσε τα ΙΚΕΑ, ο Ίνγκβαρ Κάμπραντ στρατολογούσε νέους στον σουηδικό σύνδεσμο των ναζί. Ο ίδιος, σε βιβλίο για τη ζωή του, αναφέρει πως ήταν στενός φίλος με έναν γνωστό ναζιστή ακτιβιστή και πως την περίοδο 1942-1945 συμμετείχε σε οργάνωση που είχε ιδρύσει. Τις πράξεις του αυτές μάλιστα χαρακτήριζε ως «νεανικές ανοησίες», ενώ παραδεχόταν πως ήταν το μεγαλύτερο λάθος που έκανε στη ζωή του. Ωστόσο, σύμφωνα με την Άσμπρινγκ, ο ιδρυτής των ΙΚΕΑ μόνο μετανιωμένος δεν φαινόταν να είναι από το ναζιστικό παρελθόν του, αφού της είχε αναφέρει πως ο «φίλος» του Περ Ένγκταλ (Σουηδός φασίστας) είναι ένας από τους σπουδαιότερος ανθρώπους που έχει γνωρίσει και πως ποτέ δεν θα αλλάξει αυτό.

Οι κληρονόμοι

Ο Ίνγκβαρ Κάμπραντ παντρεύτηκε δύο φορές. Με την Κέρστιν, την πρώτη του σύζυγο, υιοθέτησαν μια κόρη, την Ανίτα. Με τη δεύτερη σύζυγό του, Μαργκερίτα, έκαναν τρεις γιους, τους Πέτερ, Γιόνας και Ματίας. Ωστόσο, εδώ και δεκαετίες ο Ίνγκβαρ Κάμπραντ έχει παραχωρήσει τον έλεγχο της αυτοκρατορίας του σε ένα δίκτυο ιδρυμάτων και εταιρειών συμμετοχών. Αυτό σημαίνει ότι οι κληρονόμοι του δεν θα έχουν άμεσο έλεγχο της επιχείρησης αλλά θα λάβουν ένα μικρό μέρος της περιουσίας, ύψους 10 δισ. δολαρίων, μέσω του οικογενειακού ομίλου συμμετοχών Ikano που δραστηριοποιείται στους κλάδους χρηματοοικονομικών, ακινήτων, κατασκευαστικών και λιανικών επιχειρήσεων, ενώ η υιοθετημένη κόρη θα λάβει το ποσό των 300.000 δολαρίων.