Ζέτη Φίτσιου: «Νομίζω ότι αλλάζουμε όταν βρισκόμαστε μπροστά σε άλλους»

Από την Πέμπτη 8 Νοεμβρίου θα «πραγματοποιείται» στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών «Το Πείραμα», ένα έργο που έγραψε η Ζέτη Φίτσιου και σκηνοθετεί ο Ανδρέας Φλουράκης.

Στην ομώνυμη παράσταση με πρωταγωνιστές την Μυρτώ Αλικάκη, τον Κωνσταντίνο Ελματζίογλου, την Φαίη Ξυλά, τον Πέτρο Λαγούτη και τον Μενέλαο Χαζαράκη, τα μέλη μιας οικογένειας ζουν «εγκλωβισμένα» σε μια διάφανη σφαίρα. Έξω από αυτήν, ένας επιστήμονας, άλλοτε τα παρατηρεί φανερά κι άλλοτε χωρίς να τον αντιλαμβάνονται.

Η συγγραφέας, μίλησε μεταξύ άλλων στο Freesunday.gr για τους λόγους που την οδήγησαν να γράψει το συγκεκριμένο έργο αλλά και το πώς επηρεάζεται η συμπεριφορά των ανθρώπων από βλέμματα τρίτων.

Καταρχάς, θα ήθελα να μου πείτε τι σας ενέπνευσε να γράψετε το «Το Πείραμα».

Η αλλαγή στη συμπεριφορά όταν γνωρίζουμε ότι κάποιος μας παρατηρεί. Νομίζω ότι αλλάζουμε όταν βρισκόμαστε μπροστά σε άλλους. Συχνά αυτός ο άλλος μπορεί να είναι ακόμη κι ο ίδιος ο εαυτός μας που μας παρατηρεί. Η συμπεριφορά επηρεάζεται όταν φιλτράρεται μέσα από τα μάτια ενός τρίτου, χωρίς απαραίτητα αυτό να σημαίνει πάντα ότι γίνεται προσποιητή. Θέλουμε να δείξουμε κάτι στον άλλον ή στον εαυτό μας, και ακριβώς αυτό μας κάνει να μετατοπιζόμαστε. Είναι στη φύση μας αυτή η αλλαγή.

Στo έργο σας πρωταγωνιστούν μία οικογένεια και ένας επιστήμονας παρατηρητής. Ποιος είναι ο ρόλος του καθενός;

Μέσα σε μια διάφανη σφαίρα, βρίσκονται τα μέλη της οικογένειας, η Μητέρα (Φαίη Ξυλά), ο Πατέρας (Πέτρος Λαγούτης), ο Γιος (Κωνσταντίνος Ελματζίογλου) και η Άλλη (Μυρτώ Αλικάκη) - μια γυναίκα που εργάζεται για την οικογένεια. Έξω από τη σφαίρα και περιφερειακά της, κινείται ο Επιστήμονας (Μενέλαος Χαζαράκης), που είτε δηλώνει αισθητά την παρουσία του στην οικογένεια, είτε χάνεται σε σκοτεινά σημεία της σκηνής. Η παρουσία του καθορίζει τους χαρακτήρες και διαμορφώνει τις σχέσεις μεταξύ τους καθώς η αλλαγή στη συμπεριφορά των προσώπων κατά την είσοδο του σε άλλους λειτουργεί φυσιολογικά ενώ σε άλλους όχι.

Ο τίτλος του έργου σας αποτελεί μια έμμεση αναφορά στο πείραμα στης διπλής σχισμής (γνωστό ως πείραμα του Γιανγκ), με το οποίο επιχειρήθηκε να αποδειχτεί ότι τα σωματίδια συμπεριφέρονται με διπλό τρόπο. Πώς αυτό σχετίζεται με την παράσταση;

Το συγκεκριμένο επιστημονικό πείραμα, ήταν για μένα η αφορμή για μια σειρά από σκέψεις, οι οποίες οδήγησαν σε έναν παράδοξο παραλληλισμό μεταξύ ηλεκτρονίου και ανθρώπου. Με το πείραμα της διπλής σχισμής αποδείχθηκε ότι το ηλεκτρόνιο αλλάζει όταν το παρατηρούν. Κι ο άνθρωπος ίσως αλλάζει όταν τον παρατηρούν. Η παράσταση δεν θέλει να προσεγγίσει επιστημονικά το πείραμα της διπλής σχισμής, απλώς πατώντας στα αποτελέσματά του θέτει ερωτήματα για τη σχέση και το ρόλο που παίζουν οι άλλοι στη διαμόρφωσή μας.

Τα «υποκείμενα» του Πειράματος βρίσκονται κλεισμένα σε συγκεκριμένο χώρο χωρίς να γνωρίζουν πότε παρατηρούνται και πότε όχι. Πώς αυτά συνδέονται με τις ιδέες του Τζέρεμι Μπένθαμ για την «πανοπτική φυλακή»;

Ίσως το κοινό σημείο να βρίσκεται στον ιδιαίτερο ρόλο που παίζει ο παρατηρητής. Κατά τον Τζέρεμι Μπένθαμ τα φυλακισμένα άτομα γνωρίζοντας ότι παρακολουθούνται ασταμάτητα μπαίνουν αυτόματα στη λογική της αυτοεπιτήρησης και της αυτοπειθαρχίας. Η διαφορά στο έργο, είναι ότι τα μέλη της οικογένειας βρίσκονται μέσα στη σφαίρα όχι επειδή κάποιος τους έχει φυλακίσει εκεί για να τους παρατηρεί, αλλά επειδή στον κόσμο του έργου, η κάθε οικογένεια ζει μέσα σε μια σφαίρα. Είναι κάτι φυσικό για εκείνους να βρίσκονται εκεί, η σφαίρα είναι το σπίτι τους. Άρα μέσα στη σφαίρα, όπως ο καθένας μέσα στο σπίτι του, μπορεί να έχει ιδιωτικές στιγμές ξεδιπλώνοντας τον χαρακτήρα του και διαμορφώνοντας τις σχέσεις με τους άλλους. Οι ισορροπίες και οι συμπεριφορές επαναπροσδιορίζονται όταν εισέρχεται στο πεδίο αντίληψής τους ο παρατηρητής.

Το «Plan B» ήταν το πρώτο σας θεατρικό έργο. Θεωρείτε ότι οι πηγές έμπνευσής σας είναι τα κοινωνικά φαινόμενα της επικαιρότητας;

Σίγουρα επηρεάζομαι απ’ ό,τι συμβαίνει γύρω μου. Ό,τι προσλαμβάνουμε συνδυάζεται κάπως με τον χαρακτήρα και τις σκέψεις μας και στο τέλος αυτό το σύνολο αποτελεί τη βάση για οτιδήποτε κάνουμε.

Ένας θεατρικός συγγραφέας μπορεί να επιβιώσει αποκλειστικά από την δημιουργία του στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα;

Θέλω να ελπίζω πως ναι!