Οι οκτώ ελληνικές ευρωεκλογές 1981-2019

Περίπου έξι εβδομάδες πριν από τις ευρωεκλογές της 26ης Μαΐου, τα περισσότερα κόμματα έχουν ήδη παρουσιάσει ένα μεγάλο μέρος των ψηφοδελτίων τους. Όμως οι δημοσκοπήσεις που έγιναν τον τελευταίο καιρό γι’ αυτές τις εκλογές καταγράφουν ένα εντυπωσιακό εύρημα, καθώς δείχνουν να είναι οι πρώτες, τουλάχιστον της τελευταίας εικοσαετίας, κατά τη διάρκεια της οποίας έγιναν τέσσερις εκλογικές αναμετρήσεις, όπου ενδέχεται η ψήφος να μην είναι ιδιαίτερα χαλαρή. Ειδικά μάλιστα στην ψήφο για τη ΝΔ, οι δημοσκοπικές καταγραφές για το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών περίπου δεν βρίσκουν διαφορά από το αποτέλεσμα των εθνικών εκλογών.

Αυτό είναι ένα εύρημα το οποίο κατά πάσα πιθανότητα θα επηρεάσει τα αποτελέσματα των κομμάτων, καθώς από τις πρώτες ευρωεκλογές, που έγιναν το 1981, καταγράφηκε μια ιδιαίτερη δυναμική μικρών κομμάτων, τα οποία στην ευρωπαϊκή κάλπη εξαργύρωναν τη συμπάθεια που είχε η κοινή γνώμη στους αρχηγούς τους.

Το χαρακτηριστικότερο τέτοιο παράδειγμα ήταν το ΚΚΕ Εσωτερικού, το οποίο δύο φορές –και το 1981 και το 1984– κατέγραψε ποσοστά πολλαπλάσια της εκλογικής του δύναμης σε εθνικό επίπεδο, όπου πάσχιζε, όχι πάντοτε με επιτυχία, να εκλέξει έναν βουλευτή.

Οι ελληνικές ευρωεκλογές χωρίζονται σε δύο περιόδους: πριν από το 1994, που ίσχυε η απλή αναλογική, και μετά το 1994, που ίσχυε η απλή αναλογική με πλαφόν στο 3%.

Από τα κόμματα που εξέλεξαν ευρωβουλευτή στις εκλογές του 1981, του 1984 και του 1989, κάτω από το όριο του 3% ήταν τρία κόμματα, τα δύο εκ των οποίων με φιλικό προσανατολισμό προς τη δικτατορία 1967-1974: το Κόμμα των Προοδευτικών υπό τον Σπύρο Μαρκεζίνη, που το 1981 εξέλεξε ευρωβουλευτή με 1,96%, και η ΕΠΕΝ υπό τον Χρύσανθο Δημητριάδη, που το 1984 πήρε έδρα με 2,29%. Το 1989 η Δημοκρατική Ανανέωση του μετέπειτα Προέδρου της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλου πήρε έδρα με 1,36%.

Ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως το ΚΚΕ Εσωτερικού αποτελεί το μόνο κόμμα που εξέλεξε δύο φορές αντιπρόσωπο, ενώ όλα τα άλλα ήταν μιας χρήσης, καθώς δεν επανεξέλεξαν ευρωβουλευτή. Το ΚΟΔΗΣΟ-ΚΑΕ υπό τον Γιάγκο Πεσμαζόγλου πήρε 4,26% το 1981, αλλά 0,8% το 1984, ενώ οι Προοδευτικοί έπεσαν από το 1,96% του 1981 στο 0,17% το 1984 και η ΕΠΕΝ από το 2,29% του 1984 στο 1,17% το 1989.

Το δεύτερο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι και στις οκτώ εκλογικές αναμετρήσεις ευρωβουλευτή εξέλεξαν τέσσερα κόμματα και συγκεκριμένα ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ, καθώς και ένας κομματικός φορέας της ανανεωτικής Αριστεράς (με διάφορα ονόματα, ΚΚΕ Εσωτερικού, Συνασπισμός, ΣΥΡΙΖΑ), ενώ ένα έως τρία κόμματα εξέλεξαν ευρωβουλευτή μόνο σε μία εκλογική αναμέτρηση.

Η μόνη εξαίρεση του κανόνα της μίας φοράς ήταν ο ΛΑΟΣ υπό τον Γιώργο Καρατζαφέρη, που κέρδισε έδρα δύο φορές, το 2004 και το 2009.

Στις πέντε ευρωεκλογές που από το 1994 και μετά έγιναν με το πλαφόν του 3%, εκτός από τα τέσσερα σταθερά κόμματα, άλλα επτά εξέλεξαν τουλάχιστον έναν ευρωβουλευτή.

Δύο φορές εξέλεξε ευρωβουλευτή ο ΛΑΟΣ και από μία η Πολιτική Άνοιξη το 1994, το ΔΗΚΚΙ το 1999, οι Οικολόγοι το 2009. Οι ΑΝΕΛ, το Ποτάμι και η Χρυσή Αυγή εξέλεξαν ευρωβουλευτές πρώτη φορά το 2014 και θα τεθούν για δεύτερη φορά στην κρίση του ελληνικού λαού για την ευρωκάλπη τον ερχόμενο Μάιο.

Εκείνο που έχει σημασία για τον εντοπισμό της χαλαρής ψήφου είναι το άθροισμα των δύο πρώτων κομμάτων και το άθροισμα των ποσοστών των κομμάτων που έμειναν χωρίς εκπροσώπηση.

Το 1994 ΠΑΣΟΚ και ΝΔ συγκέντρωσαν αθροιστικά 70,3% και πήραν 19 από τις 24 ελληνικές έδρες, ενώ χωρίς εκπροσώπηση ήταν το 8,51% του εκλογικού σώματος, που ψήφισε κόμματα τα οποία δεν πήραν το 3%. Αυτό σήμαινε ότι από 4,16% που ήταν το εκλογικό μέτρο, έπεσε στο 3,81%, αλλά Συνασπισμός και ΚΚΕ χρειάστηκαν μόνο 3,12% για καθεμία από τις δύο έδρες που έβγαλαν. Στις εκλογές εκείνες, μιας χρήσης απεδείχθη η Δημοκρατική Ανανέωση, που το 1989 είχε πάρει έδρα με 1,36% και έμεινε χωρίς εκλογή, αν και αύξησε την εκλογική της δύναμη σε 2,79%.

Το 1999 ΝΔ και ΠΑΣΟΚ πήραν 68,91% και 18 από τις 25 έδρες της Ελλάδας, ενώ κόμματα που δεν πήραν το 3% ψήφισε το 10,41% του εκλογικού σώματος. Αυτό σήμαινε ότι από το 4% που ήταν απαραίτητο για την εκλογή ενός ευρωβουλευτή, το μέτρο έπεσε στο 3,58%, ενώ ο Συνασπισμός χρειάστηκε μόλις 2,58% για καθεμία από τις δύο έδρες του. Στις εκλογές αυτές, μιας χρήσης απεδείχθη η Πολιτική Άνοιξη, η οποία, από 8,65% και δύο έδρες που είχε πάρει το 1994, έπεσε στο 2,28% και δεν εξέλεξε ευρωβουλευτή.

Το 2004 ΝΔ και ΠΑΣΟΚ πήραν 77,04% και 19 από τις 24 έδρες, ενώ κόμματα που δεν πήραν το 3% ψήφισε μόνο το 5,2%. Το μέτρο, από 4,16% για έδρα, έπεσε στο 3,95%. Μιας χρήσης απεδείχθη το ΔΗΚΚΙ, που, από 6,85% με δύο έδρες το 1999, δεν συμμετείχε καν στις εκλογές του 2004.

Το 2009 ΠΑΣΟΚ και ΝΔ πήραν 68,95% και 16 από τις 22 ελληνικές έδρες, ενώ κόμματα που πήραν κάτω από το 3% ψήφισε το 7,36%. Το εκλογικό μέτρο, από 4,54% που ήταν για κάθε έδρα, έπεσε στο 4,21%. Ο ΛΑΟΣ όχι μόνο έγινε το πρώτο μικρό κόμμα που κατάφερε και επανεξέλεξε ευρωβουλευτή, αλλά με άνοδο 3 μονάδων (από το 4,12% στο 7,15%) εξέλεξε δύο ευρωβουλευτές.

Το 2014 η ΝΔ παρέμεινε στη δυάδα των μεγάλων κομμάτων, αλλά στη θέση του ΠΑΣΟΚ στην πρωτιά ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ. Για πρώτη φορά τα δύο πρώτα κόμματα έπεσαν περίπου αθροιστικά 20 μονάδες σε σχέση με το 2009 και βρέθηκαν κάτω από το 50%. Συγκεκριμένα, πήραν το 49,8%, κερδίζοντας μαζί τις 11 από τις 21 έδρες που αντιστοιχούσαν πλέον στην Ελλάδα. Κόμματα κάτω από 3% ψήφισε το 17,13%, με αποτέλεσμα το μέτρο από το 4,76% να πάει στο 3,94%. Για πρώτη φορά έδρα κέρδισαν επτά κόμματα, ενώ τον κανόνα της μιας χρήσης επιβεβαίωσαν οι Οικολόγοι-Πράσινοι, που από το 3,49% έπεσαν στο 0,90%.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το 2019 το πολιτικό τοπίο θα διατηρήσει υψηλές συσπειρώσεις, όπως το 2004, η ΝΔ θα διατηρήσει την παράδοση της πρωτιάς, οι ΑΝΕΛ και το Ποτάμι είναι υποψήφια για κόμματα μιας χρήσης και η Χρυσή Αυγή ενδέχεται να επανεκλέξει βουλευτή, για δεύτερη συνεχόμενη φορά, όπως ο ΛΑΟΣ.