«Ιερός πόλεμος» για τα Θρησκευτικά

Αφορμή, η απόφαση της ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας να προχωρήσει σε μείζονα αλλαγή του μαθήματος των Θρησκευτικών, απόφαση που κυριολεκτικά βάζει φωτιά στις σχέσεις κυβέρνησης - Εκκλησίας της Ελλάδος και προκαλεί νέες σοβαρές εντάσεις στο ήδη τεταμένο πολιτικό σκηνικό της χώρας.

Έμφαση στη θρησκευτική ετερότητα

Σύμφωνα με την πρόταση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), την οποία υιοθέτησε ο κ. Φίλης, αρχής γενομένης από τη Γ΄ τάξη του δημοτικού, τα Θρησκευτικά μετατρέπονται σταδιακά σε μάθημα Θρησκειολογίας, στο οποίο οι μαθητές δεν θα μαθαίνουν αποκλειστικά και μόνο περί ορθόδοξης πίστης αλλά και σχετικά με τις άλλες θρησκείες του κόσμου (βασικά χαρακτηριστικά, σύμβολα, δόγματα κ.λπ.). Στόχος του μαθήματος είναι να δοθεί έμφαση στη θρησκευτική ετερότητα, χωρίς, όπως επισημαίνουν στελέχη του ΙΕΠ, να μπει σε δεύτερη μοίρα η Ορθοδοξία, αλλά να υπάρχει μια σχετική τουλάχιστον ισορροπία. Μάλιστα, στον ιστοχώρο του ΙΕΠ έχουν ήδη αναρτηθεί, εκτός από το πρόγραμμα σπουδών στα Θρησκευτικά Δημοτικού-Γυμνασίου και το πρόγραμμα σπουδών στα Θρησκευτικά Λυκείου, τα νέα προγράμματα σπουδών και οδηγοί εκπαιδευτικού και τα νέα προτεινόμενα διδακτικά υλικά, ενώ υπάρχει και ιστοχώρος υποστήριξης της εφαρμογής των νέων προγραμμάτων στα Θρησκευτικά (http://iep.edu.gr/index.php/el/?option=com_content&view=article&id=451).

«Μάθημα γνώσης, όχι κατήχησης»

Ο ίδιος ο κ. Φίλης είχε προαναγγείλει τις αλλαγές στο μάθημα των Θρησκευτικών από το βήμα της Βουλής, όπου είχε σημειώσει ότι «από φέτος σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης θα εφαρμοστεί το νέο πρόγραμμα του μαθήματος των Θρησκευμάτων. Άκουσα μια τοποθέτηση του προέδρου της ΝΔ Κυριάκου Μητσοτάκη, προ μηνός σε μια τηλεοπτική εκπομπή, που είπε ότι συμφωνεί να αλλάξει το πρόγραμμα των Θρησκευτικών στα σχολεία. Το πρόγραμμα που έχουμε έτοιμο ως ΙΕΠ προέκυψε από ειδική επιτροπή που συγκροτήθηκε και άκουσε όλες τις πλευρές, και την Εκκλησία και τους θεολόγους. Η απόφαση βεβαίως είναι της πολιτείας, έτσι λειτουργεί το σχολείο». Είχε, δε, προσθέσει ότι «είμαστε έτοιμοι, θα πάμε σε επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και θα προχωρήσουμε σε ένα πρόγραμμα αλλαγής του μαθήματος των Θρησκευτικών, ώστε να μην είναι μάθημα ομολογιακό, κατηχητικό, αλλά μάθημα γνώσης των θρησκειών και βεβαίως της Ορθοδοξίας, αλλά και των άλλων θρησκευμάτων τα οποία περιβάλλουν τη χώρα μας ή θρησκευμάτων οι πιστοί των οποίων ζουν στη χώρα μας. Ελπίζουμε συντόμως να παρουσιάσουμε αυτό το πρόγραμμα της επιμόρφωσης των θεολόγων».

«Τζιχάντ» από την Εκκλησία

Φυσικά, οι προωθούμενες αλλαγές στο μάθημα των Θρησκευτικών δεν έγιναν δεκτές με… ενθουσιασμό από την Εκκλησία της Ελλάδος. Ο ίδιος ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος εμφανίστηκε «λάβρος» κατά των προωθούμενων αλλαγών. Αμέσως μετά τη συνάντησή του με την Πανελλήνια Ένωση Θεολόγων (ΠΕΘ) δήλωσε χαρακτηριστικά ότι «επειδή διάβασα το πρόγραμμα σπουδών, αυτά τα πράγματα είναι απαράδεκτα και επικίνδυνα. Είναι πράγματα που δεν θα αποδώσουν καρπούς αλλά μεγάλη ζημιά στην παιδεία γενικότερα, στην κοινωνία, και ρήξη στις σχέσεις Εκκλησίας-πολιτείας».
Ο κ. Ιερώνυμος πρόσθεσε ότι «έχουμε την ανάγκη όλοι, και από πλευράς Εκκλησίας και από πλευράς πολιτείας, να συνεργαστούμε με θετική άποψη, όχι περιοριζόμενοι από χρονικά όρια 10 ή 5 ημερών αλλά με περισσότερη άνεση για να πάρουμε τις σχετικές αποφάσεις» και απηύθυνε έκκληση στον πρωθυπουργό «να σταματήσει την προσπάθεια αυτή, να αναβάλει κάθε νέα πρωτοβουλία ενός ή μερικών ανθρώπων και σε μια βάση μεγάλη να συνεργαστούμε σοβαρά επιτέλους σε έναν τόπο όπου ακούγονται λόγια, λόγια, λόγια και λείπει ο λόγος».

Πειραιώς Σεραφείμ: «Ιδεοληψίες»

Ακόμα πιο σκληρή γλώσσα χρησιμοποίησε ο μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ, ο οποίος, εκτός από μακροσκελή επιστολή που έγραψε για το θέμα, μιλώντας στον ρ/σ Alpha 98.9, κάλεσε τον πρωθυπουργό να αναλάβει τις ευθύνες του «και να μην “παίζει κρυφτούλι” με τον κ. Φίλη. Και όχι μόνο ο Αλέξης Τσίπρας και ο Πάνος Καμμένος. Πρόταγμα του κόμματος των ΑΝΕΛ είναι η διατήρηση της Ορθόδοξης ιδιοπροσωπίας του λαού μας. Πώς θα διατηρηθεί η ιδιοπροσωπία του λαού; Κάνοντας “σούπα” το μάθημα των Θρησκευτικών; Κρύπτεται ο Πάνος Καμμένος». Ο ιεράρχης σημείωσε ότι «δεν μπορεί η Εκκλησία να παραδίδεται βορά στην ιδεοληψία του κάθε κυρίου Φίλη. Δεν είναι η πατρίδα ιδιοκτησία του κ. Φίλη, ούτε του πρωθυπουργού ούτε κανενός» και προειδοποίησε ότι «η Εκκλησία έχει έναν μόνο δρόμο, να κηρύξει αυτή εν διωγμό από την κυβέρνηση της Ελλάδος. Να προσφύγει στο ΕΔΑΔ και να καταγγείλει την κατάσταση του θρησκευτικού ρατσισμού σε βάρος της, παγκοσμίως». Τις απόψεις του κ. Σεραφείμ φαίνεται ότι ασπάζεται μεγάλο μέρος της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, αν όχι το σύνολό της.

Απάντηση Φίλη

Μπροστά στις αντιδράσεις, ο κ. Φίλης αποφάσισε να απαντήσει στον αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο προσπαθώντας να δράσει πυροσβεστικά, καθώς σημείωσε ότι το υπουργείο «είναι πάντοτε ανοιχτό στον διάλογο με την Εκκλησία και προσωπικά με τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών, με τον αυτονόητο αμοιβαίο σεβασμό των διακριτών θεσμικών ρόλων». Ωστόσο, ο υπουργός Παιδείας φαίνεται αποφασισμένος να προχωρήσει τις αλλαγές, ξεκαθαρίζοντας ότι «τα νέα προγράμματα του μαθήματος των Θρησκευτικών είναι αποτέλεσμα πιλοτικής εκπαιδευτικής εμπειρίας τριών ετών, καθώς και πολύμηνου διαλόγου με τους εκπαιδευτικούς-θεολόγους και εκπροσώπους της Εκκλησίας. Τα Θρησκευτικά είναι ένα μάθημα όπως όλα τα μαθήματα. Η ευθύνη για τα προγράμματα σπουδών ανήκει σύμφωνα με τον νόμο στο ΙΕΠ. Είναι λάθος ένα ώριμο αίτημα, όπως η αναβάθμιση του μαθήματος των Θρησκευτικών από ομολογιακό σε μάθημα γνώσης των θρησκειών, με ιδιαίτερη έμφαση στην Ορθοδοξία, να μετατρέπεται σε αφορμή ακατανόητης αντιδικίας και κινδυνολογίας».

Πολιτικές κόντρες σε φόντο… θρησκευτικό

Όπως είναι φυσικό, το καυτό θέμα των Θρησκευτικών προκάλεσε και πολιτική αντιπαράθεση, με τη ΝΔ να κατηγορεί την κυβέρνηση ότι «υποβαθμίζει τη διδασκαλία για την ορθόδοξη πίστη». Συγκεκριμένα, το κόμμα της μείζονος αντιπολίτευσης τόνισε ότι «κανένας δεν θα είχε αντίρρηση στην αναμόρφωση του μαθήματος και την παροχή επιπλέον γνώσης σε σχέση με άλλες θρησκείες, κάτι που έχει επισημάνει και ο πρόεδρος της ΝΔ Κυριάκος Μητσοτάκης. Αυτό, όμως, οφείλει να γίνει σε συνεννόηση με την Εκκλησία της Ελλάδος», ωστόσο επισήμανε ότι «δεν μπορεί να υποβαθμίζεται η διδασκαλία για την ορθόδοξη πίστη, την οποία ασπάζεται η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων. Η απαξιωτική άρνηση κάθε διαλόγου και η σχεδιαζόμενη από τους κ.κ. Τσίπρα και Φίλη σύγκρουση με την Εκκλησία είναι ζήτημα που αφορά ολόκληρη την κοινωνία. Η χώρα δεν έχει την πολυτέλεια άγονων διχαστικών αντιπαραθέσεων».

ΣΥΡΙΖΑ: Υπαναχωρεί η ΝΔ

Απαντώντας, ο ΣΥΡΙΖΑ χρησιμοποίησε αυστηρό ύφος, τονίζοντας ότι η ΝΔ, «δέσμια των πιο συντηρητικών, ακόμα και φονταμενταλιστικών, αντιλήψεων, υποχωρεί ακόμα και από τη δημόσια δέσμευση του κ. Μητσοτάκη ότι πρέπει να αλλάξει το μάθημα. Επιχειρεί να μετατρέψει ένα θέμα αμιγώς παιδαγωγικό σε θέμα θρησκευτικής διαφοράς, προαναγγέλλοντας, μάλιστα, κατά τη συνήθειά της, και σύγκρουση μεταξύ της κυβέρνησης και της Εκκλησίας. Ευσεβείς πόθοι». Το κυβερνών κόμμα υπογραμμίζει ότι σε μια δημοκρατική πολιτεία οι ρόλοι των θεσμών είναι σαφείς: Την ευθύνη για την εκπαίδευση την έχει η πολιτεία, η οποία διαλέγεται με όλους τους αρμόδιους φορείς, και επισημαίνει ότι για την αλλαγή του μαθήματος των Θρησκευτικών υπήρξε τριετές πιλοτικό πρόγραμμα διδασκαλίας σε πολλά σχολεία, αλλά και πολύμηνος διάλογος του ΙΕΠ με την Εκκλησία, σημειώνοντας δηκτικά ότι «θα περίμενε κανείς η ΝΔ να μην κατασκευάζει αφορμές για να δημιουργήσει άγονες και διχαστικές αντιπαραθέσεις εις βάρος της εκπαίδευσης, αλλά και των ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών».

Ενδοκυβερνητική κόντρα

Εν τω μεταξύ, το ζήτημα των Θρησκευτικών προκαλεί και τριβές εντός της κυβέρνησης. Μπορεί ο πρόεδρος των ΑΝΕΛ Πάνος Καμμένος να μη σήκωσε το γάντι που του πέταξε ο μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ, αλλά ενόχληση για τις προθέσεις του υπουργείου Παιδείας εξέφρασε η Νεολαία του κόμματος, η οποία σε ανακοίνωσή της τόνισε ότι «όσο επιμένει ο υπουργός Παιδείας, βασισμένος σε προσωπικές εμμονές, ιδεοληψίες και στείρες προκαταλήψεις, στην αλλαγή του μαθήματος των Θρησκευτικών, τόσο θα του υπενθυμίζουμε τον ρόλο του να υπηρετεί και να σέβεται τη βούληση των Ελλήνων πολιτών. Η επιταγή του Συντάγματος (άρθρο 16, παρ. 2) για ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης των Ελλήνων δεν δύναται να αμφισβητείται, πολλώ δε μάλλον να προσβάλλεται η ορθόδοξη πίστη και παράδοση, που αποτελεί βίωμα του ελληνικού λαού. Καλά θα κάνει ο κ. υπουργός να ακούσει αυτά που λέει ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος».

Επίκαιρη ερώτηση από ΠΑΣΟΚ

Όσον αφορά τα υπόλοιπα κόμματα, ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ - Δημοκρατική Συμπαράταξη Δημήτρης Κρεμαστινός κατέθεσε επίκαιρη ερώτηση προς τον υπουργό Παιδείας, στην οποία σημειώνει ότι «με δημόσιες δηλώσεις του ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος υποστηρίζει ότι ακυρώνεται ο ορθόδοξος χαρακτήρας του μαθήματος των Θρησκευτικών. Αντίθετα, ο υπουργός Παιδείας μίλησε για το ζήτημα κάνοντας λόγο για ακατανόητη αντιδικία και κινδυνολογία.
»Επειδή είναι ένα θέμα το οποίο θα πρέπει να διευκρινιστεί ενώπιον της Βουλής, γιατί άπτεται τόσο της μεθοδολογίας και του περιεχομένου της διδασκαλίας των Θρησκευτικών όσο και του ευρύτερου ζητήματος της σχέσης κράτους και Εκκλησίας, ερωτάται ο υπουργός:
»*Κατά πόσον οι σχεδιαζόμενες ρυθμίσεις στο μάθημα των Θρησκευτικών μεταβάλλουν τον σημερινό τρόπο διδασκαλίας του και ποιες είναι οι σχεδιαζόμενες αλλαγές στο περιεχόμενό του;
»*Ποια πιστεύει το υπουργείο ότι θα πρέπει να είναι η σχέση μεταξύ κράτους και Εκκλησίας;».

Σφοδρή αντίδραση της ΠΕΘ

Από την πλευρά της, η Πανελλήνια Ένωση Θεολόγων (ΠΕΘ) με ανάρτηση στην ιστοσελίδα της επιτίθεται στο ΙΕΠ, σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι «οι ως άνω θεολόγοι, με τη μετατροπή του μαθήματος των Θρησκευτικών από ορθόδοξο σε πολυθρησκειακό ή θρησκειολογικό ή πανθρησκειακό, μέσω της εφαρμογής του νέου προγράμματος, διαπράττουν, σε συνεργασία με τον κ. Φίλη, δύο αδικήματα (σύμφωνα με γνωμοδοτήσεις έγκριτων νομικών): α) το αδίκημα του προσηλυτισμού στην αθεΐα, και μάλιστα σε βάρος ανήλικων παιδιών, που δεν είναι σε θέση να αμυνθούν πνευματικά και β) το αδίκημα της ανισονομίας, αφού το πολυθρησκειακό ή όπως το ονομάζει ο κ. Φίλης θρησκειολογικό αυτό πρόγραμμα εφαρμόζεται ή μάλλον επιβάλλεται, ρατσιστικά, μόνο στους ορθόδοξους μαθητές». Η ΠΕΘ υποστηρίζει ότι «οι εβραίοι, οι μουσουλμάνοι, οι ρωμαιοκαθολικοί και οι προτεστάντες Έλληνες μαθητές απολαμβάνουν –και πολύ σωστά– από το υπουργείο Παιδείας το δικαίωμα να διδάσκονται αποκλειστικά τη δική τους πίστη από διδάσκοντες και ύλη που οι θρησκευτικές τους κοινότητες επιλέγουν και εγκρίνουν. Αντίθετα, με το πολυδιαφημισμένο από το νεομαρξιστικό κατεστημένο στην Ελλάδα νέο πρόγραμμα σπουδών για το μάθημα των Θρησκευτικών, οι ορθόδοξοι μαθητές, αντίθετα με το Σύνταγμα και τον εκπαιδευτικό νόμο, δεν θα διδάσκονται πλέον τη δική τους πίστη, αλλά αναγκάζονται να διδαχτούν ένα μείγμα απ’ όλες τις θρησκείες».

Ερωτηματικό η απαλλαγή

Καθώς εκτυλίσσεται η κόντρα για τα Θρησκευτικά σε όλα τα επίπεδα, η αλλαγή της μορφής του μαθήματος δημιουργεί μια σειρά ερωτημάτων πρακτικού επιπέδου, ένα εκ των οποίων είναι το ζήτημα της απαλλαγής από το μάθημα, ζήτημα που μέχρι προσφάτως προκαλούσε τριβές ακόμα και στο υπουργείο Παιδείας. Πληροφορίες αναφέρουν ότι ακόμα δεν έχει ληφθεί κάποια νέα απόφαση και ότι για την ώρα ισχύει ό,τι ίσχυε πάντα, με την προϋπόθεση ότι οι αρμόδιοι θα ελέγχουν την πληρότητα των αιτιών για τις οποίες ζητείται η απαλλαγή.