Το Νταβός και η ελληνική εσωστρέφεια

Ωστόσο, από το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάς, όταν ο καθηγητής Επιχειρηματικότητας στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης Κλάους Σβαμπ κάλεσε στο Νταβός περίπου 444 Ευρωπαίους επιχειρηματίες, οι οποίοι πραγματοποίησαν το πρώτο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Μάνατζμεντ, υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μάλιστα, η πόλη έμελλε να γίνει συνώνυμο των εξελίξεων στην παγκόσμια πολιτική και οικονομία.

Από τότε και κάθε χρόνο, μέσα στον χειμώνα, στο Νταβός διοργανώνεται το ετήσιο συνέδριο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, στο οποίο οι «ισχυροί» της οικονομίας, των επιχειρήσεων, της πολιτικής, αλλά και εκπρόσωποι της Κοινωνίας των Πολιτών, συζητούν τα μείζονα ζητήματα του πλανήτη, από την καταπολέμηση της φτώχειας ως την παγκοσμιοποίηση. Η λογική των διοργανωτών είναι απλή: το Νταβός είναι μια μικρή πόλη, όπου ανά πάσα στιγμή οι πάντες μπορούν να συναντήσουν τους πάντες, έτσι ώστε, έξω από τις επίσημες συνεδρίες, να υπάρχει η δυνατότητα για διαρκή «ζύμωση» και ανταλλαγή ιδεών.

Το Νταβός έχει γίνει το «θέατρο» γεγονότων μείζονος σημασίας, από τη χειραψία του Προέδρου της Νότιας Αφρικής Φρεντερίκ ντε Κλερκ με τον Νέλσον Μαντέλα ως την πρώτη παρουσία, φέτος, σε αυτό του Προέδρου της Κίνας Σι Τζινπίνγκ και το προσχέδιο συμφωνίας για τη Γάζα και την Ιεριχώ μεταξύ του τότε Ισραηλινού πρωθυπουργού Σιμόν Πέρες και του ηγέτη της PLO Γιασέρ Αραφάτ.

Ωστόσο, για την Ελλάδα, το Νταβός έχει αποτελέσει μέχρι σήμερα μια μάλλον… τραυματική εμπειρία. Κάτι οι συγκυρίες, κάτι η ελληνική εσωστρέφεια, κάτι η ενδεχόμενη έλλειψη προετοιμασίας, οι ελληνικές παρουσίες στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ χαρακτηρίζονται μάλλον «δύσκολες». Με αφορμή, λοιπόν, την ολοκλήρωση της φετινής ετήσιας συνάντησης του Νταβός ας θυμηθούμε τις πιο χαρακτηριστικές ελληνικές παρουσίες εκεί.

Το Νταβός μπήκε στη ζωή των Ελλήνων με έντονο τρόπο το 1988, όταν ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου και ο Τούρκος ομόλογός του Τουργκούτ Οζάλ υπέγραφαν, στο πλαίσιο των εργασιών του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, τη συμφωνία «μη πολέμου» μεταξύ των δύο χωρών, συμφωνώντας, παράλληλα, να εντείνουν τις προσπάθειές τους για να μην προκύψει άλλη κρίση μεταξύ των δύο χωρών, όπως εκείνη του 1987, να συναντιούνται τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο και να εγκαταστήσουν απευθείας τηλεφωνική γραμμή. Οι δύο ηγέτες αποφάσισαν επίσης τη σύσταση δύο επιτροπών, της Πολιτικής Επιτροπής και της Επιτροπής Συνεργασίας (οικονομική), οι οποίες θα συναντιούνταν αντίστοιχα στις δύο χώρες συγχρόνως.

Παρά το γεγονός ότι ο διεθνής παράγοντας χειροκρότησε τη συμφωνία αυτή, στην Ελλάδα ο Ανδρέας Παπανδρέου δέχτηκε δριμύτατη κριτική και κατηγορίες ότι εγκατέλειψε επί της ουσίας την πολιτική της αναγνώρισης της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας ως μόνης «νομικής» διαφοράς με την Τουρκία και της παραπομπής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, αλλά και ότι οδήγησε σε «πάγωμα» το Κυπριακό. Οι αντιδράσεις και η πιο ψυχρή εξέταση της συμφωνίας οδήγησαν τον Ανδρέα Παπανδρέου στις 6 Ιουνίου 1988 να πει το διαβόητο «mea culpa», αναγνωρίζοντας ότι είχε κάνει λάθος, στη διάρκεια συζήτησης στη Βουλή, έπειτα από πρόταση δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης που είχε υποβάλει η ΝΔ.

Να σημειωθεί εδώ ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1986, πάλι από το Νταβός, είχε εξαπολύσει δριμεία επίθεση κατά των μισθολογικών «ρετιρέ» της χώρας, λέγοντας ότι «είναι απαράδεκτο οι βιομηχανικοί εργάτες, οι πραγματικοί χαμηλόμισθοι, να δίνουν μεγαλύτερη πίστωση χρόνου στην κυβέρνηση απ’ ό,τι τα “ρετιρέ”, οι σχετικά υψηλόμισθοι εργαζόμενοι στους δημόσιους οργανισμούς και στις τράπεζες».

Το 1992 ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης έγινε ο δεύτερος Έλληνας πρωθυπουργός που συμμετείχε στις εργασίες του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ και μετέβη στο Νταβός αποφασισμένος να προβάλει τα επιτεύγματα και τους στόχους της κυβέρνησής του, ιδίως στον τομέα της οικονομίας, όπου προχωρούσε ένα ευρύτατο πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων και φιλελευθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας.

Στο πλαίσιο του Νταβός ο κ. Μητσοτάκης είχε συναντηθεί με τον Τούρκο ομόλογό του Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, καθώς και με εκπροσώπους του τότε ηγέτη της ΠΓΔΜ Κίρο Γκλιγκόροφ.

Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες της ελληνικής αποστολής, τα πράγματα ήταν δύσκολα, καθώς η κυβέρνηση είχε ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία και ανά πάσα στιγμή κινδύνευε να πέσει. Έναν χρόνο νωρίτερα ο κ. Μητσοτάκης είχε αποπέμψει από τη θέση του υπουργού Εξωτερικών τον –μετέπειτα και πρόεδρο της ΝΔ– Αντώνη Σαμαρά, μετά από ευθεία διαφωνία τους για το Σκοπιανό.

Ο κ. Σαμαράς είχε αποχωρήσει από το κόμμα, ωστόσο οι ισορροπίες εντός της ΝΔ ήταν εύθραυστες κι έτσι, την ώρα που οι πολιτικοί και οικονομικοί ηγέτες του πλανήτη συζητούσαν την πτώση του ανατολικού μπλοκ και τις εξελίξεις που αυτή έφερνε στην παγκόσμια πολιτική και οικονομία, η Ελλάδα έμοιαζε να τελεί σε πλήρη εσωστρέφεια.

Για την ιστορία, η συνάντηση Μητσοτάκη-Ντεμιρέλ δεν απέφερε κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα, καθώς ο Τούρκος πρωθυπουργός απαιτούσε να υπάρξει πρόοδος στο Κυπριακό, κάτι που η ελληνική πλευρά δεν συζητούσε, υπό τους όρους που έθετε η Άγκυρα.

Η πλέον δραματική στιγμή, όσον αφορά την Ελλάδα, στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ ήρθε το 2010, όταν ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου δέχτηκε κυριολεκτικό μπαράζ προειδοποιήσεων ότι η χώρα βρίσκεται στο χείλος της χρεοκοπίας και ότι θα χρειαστεί πρόγραμμα διάσωσης.

Η κυβέρνηση και ο ίδιος ο κ. Παπανδρέου υποστήριζαν ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να τα καταφέρει και μόνη της, ωστόσο τα στοιχεία για την οικονομία της χώρας ήταν αμείλικτα και αυτό που επακολούθησε δεν είχε ξανασυμβεί στην ιστορία του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ: δημοσιογράφοι και κάμερες να κυνηγούν στα υπόγεια του συνεδριακού κέντρου του Νταβός τον κ. Παπανδρέου ζητώντας του πιεστικά –στα όρια της αγένειας– να απαντήσει τι θα κάνει με το δημόσιο χρέος και ο υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου να μεταβαίνει άρον άρον στην Ελβετία για να βοηθήσει.

Κατά πολλούς, το Νταβός ήταν το σημείο καμπής για τον κ. Παπανδρέου. Κυβερνητικές πηγές έκαναν λόγο για «δύσκολες στιγμές», ενώ ο ίδιος ο τότε πρωθυπουργός είχε δηλώσει σε εξαιρετικά πιεστικό δημοσιογράφο των «Financial Times» ότι «για το πρόβλημα στην Ελλάδα ευθυνόμαστε εμείς. Εμείς είμαστε υπεύθυνοι για την οικονομία μας, για να βάλουμε σε τάξη τα του οίκου μας. Έχουμε ξεκάθαρο πρόγραμμα για τη μείωση του ελλείμματος, για την αναδιάρθρωση της οικονομίας, της δημόσιας διοίκησης, του φορολογικού συστήματος, του συνταξιοδοτικού. Είναι πρόγραμμα σταθερότητας, ελέγχεται από την Ε.Ε. και έχει την έγκρισή της. Είμαστε αποφασισμένοι να τα καταφέρουμε. Προφανώς, για το ότι γίναμε ευάλωτοι στις αγορές και στους κερδοσκόπους υπεύθυνοι είμαστε εμείς. Αλλά η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει επιδεινώσει το πρόβλημα, όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και πολλών άλλων χωρών».

Η συνέχεια είναι λίγο-πολύ γνωστή και κορυφώθηκε λίγο αργότερα με την ανακοίνωση από τον ίδιο τον Γιώργο Παπανδρέου, από το Καστελόριζο, της ένταξης της χώρας στο πρώτο μνημόνιο. Αξίζει να αναφερθεί ότι ο κ. Παπανδρέου συμμετείχε και στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του 2011, όπου τα πράγματα ήταν πολύ πιο… πολιτισμένα.

Το τελευταίο ως ώρας κεφάλαιο για τις «περιπέτειες» της Ελλάδας στο Νταβός γράφτηκε πέρυσι, όταν ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας συμμετείχε στις εργασίες του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ. Υπενθυμίζεται ότι έχει περάσει ένας… κυματώδης χρόνος, με την Ελλάδα να συγκρούεται με τους δανειστές, τις τράπεζες να φτάνουν στο παρά ένα της κατάρρευσης, να επιβάλλονται capital controls και, τελικά, να υπάρχει νέα «συμφωνία» με τους δανειστές της χώρας, δηλαδή νέο μνημόνιο και νέα δανειακή σύμβαση, καθώς και δεύτερες εθνικές εκλογές, που κερδίζει ξανά ο ΣΥΡΙΖΑ.

Η στιγμή που σφράγισε την παρουσία Τσίπρα στο Νταβός ήταν ο διάλογός του με τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο οποίος σε πάνελ είχε ξεκαθαρίσει ότι η συμμετοχή του ΔΝΤ στο νέο ελληνικό πρόγραμμα ήταν απαραίτητη, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι χωρίς το Ταμείο «θα ήταν σαν να πήγαινα στη γερμανική Βουλή για το πρόγραμμα κρατώντας έναν δυναμίτη και ένα αναμμένο κερί», για να δεχτεί την απάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού: «Τότε ας αφήσουμε τον δυναμίτη και ας κρατήσουμε το κερί για φως». Ο κ. Τσίπρας είχε συμπληρώσει ότι «δεν είμαι οπαδός της άποψης ότι πρέπει να επιχειρεί κανείς να ανάψει ένα κερί σε ένα δωμάτιο με δυναμίτες. Αλλά δεν είμαι και υπέρ ότι πρέπει να μείνει το δωμάτιο στο σκοτάδι. Πρέπει να απομακρύνει τους δυναμίτες και να ανάψει το κερί».

Ο κ. Σόιμπλε, πάντως, είχε κάνει ό,τι περνούσε από το χέρι του για να… δυναμιτίσει τη συζήτηση, καθώς είχε δηλώσει ότι «για μένα, αλληλεγγύη σημαίνει να κάνουμε όλοι ό,τι μπορούμε για να ισχυροποιήσουμε την Ευρώπη, και αυτό γίνεται τηρώντας τους κανόνες και υλοποιώντας τις συμφωνίες», ενώ σε αποστροφή του λόγου του είχε παραφράσει τη γνωστή ρήση του Μπιλ Κλίντον «είναι η οικονομία, βλάκα», λέγοντας «είναι η εφαρμογή, βλάκα», φράση που είχε θεωρηθεί ιδιαίτερα προσβλητική για τον κ. Τσίπρα.

Από την πλευρά του, ο Έλληνας πρωθυπουργός είχε τονίσει στην εισήγησή του ότι «η Ελλάδα έχει πετύχει μια τεράστια δημοσιονομική προσαρμογή, αλλά το βάρος που σηκώθηκε ήταν τεράστιο. Κόστισε 25% του ΑΕΠ και τεράστια διόγκωση της ανεργίας», ενώ απάντησε και στις «εμμονές» του κ. Σόιμπλε, σημειώνοντας ότι «αυτό που χρειάζεται η χώρα είναι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και να καταλάβουμε όλοι ότι, εκτός από ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς, πρέπει να έχουμε ανάπτυξη. Γι’ αυτό χρειάζονται ευρωπαϊκές και ιδιωτικές επενδύσεις. Παράλληλα, χρειάζεται πολιτική σταθερότητα, αλλά και να χτιστεί πάλι το κράτος πρόνοιας».