Η ελληνική οικονομία μπροστά σε ευρωπαϊκές συμπληγάδες

Η γενική εικόνα της Ε.Ε. δεν είναι καλή και μας προειδοποιεί για τους κινδύνους που μπορεί να απειλήσουν την ελληνική οικονομία. Έχουν δημιουργηθεί μεγάλες εστίες ευρωπαϊκής αστάθειας και μπορεί να βρεθούμε αντιμέτωποι με δυσάρεστες ή και επικίνδυνες καταστάσεις εάν δεν βάλουμε τάξη στην οικονομία και δεν κλείσουμε τις περισσότερες εκκρεμότητες. Η κυβέρνηση φαίνεται να παίζει με τον χρόνο, γιατί ίσως πιστεύει ότι η αναβολή της εφαρμογής των αναγκαίων μέτρων και της δημιουργίας κλίματος εμπιστοσύνης μπορεί να διευκολύνει την προσωρινή σταθεροποίησή της στην εξουσία. Ο πολιτικός υπολογισμός έχει μια λογική, ταυτόχρονα όμως εκθέτει την οικονομία σε κινδύνους και περιπέτειες.

Με εξαίρεση τη Γερμανία, οι άλλες μεγάλες χώρες της Ευρωζώνης μπορεί να συμβάλουν, στο άμεσο μέλλον, στην εκδήλωση μιας συστημικής ευρωπαϊκής κρίσης.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο κυριαρχεί το ζήτημα του δημοψηφίσματος για την παραμονή της χώρας στην Ε.Ε. ή την αποχώρησή της από αυτήν. Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, οι υποστηρικτές του Brexit προηγούνται με ένα ποσοστό της τάξης του 52%, έναντι 48% που υποστηρίζουν την παραμονή της χώρας τους στην Ε.Ε. Το αποτέλεσμα θα κρίνουν οι αναποφάσιστοι, οι οποίοι, ανάλογα με τη δημοσκόπηση, είναι 12% έως 15% επί του συνόλου και, σύμφωνα με τις ποιοτικές αναλύσεις, είναι πιθανότερο να υποστηρίξουν την παραμονή του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ε.Ε. απ’ ό,τι την αποχώρησή του.

Ανάλογα με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα εκδηλωθούν πρωτοβουλίες, κυρίως από την πλευρά της Γερμανίας, για την προάσπιση και την ενδυνάμωση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Σε περίπτωση Brexit, θα υπάρξει μια περίοδος οικονομικής και πολιτικής αστάθειας –η διαδικασία αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε. προβλέπεται να διαρκέσει δύο έως τρία χρόνια–, στη διάρκεια της οποίας η ελληνική οικονομία θα είναι ιδιαίτερα ευάλωτη.

Η δεύτερη μεγάλη εστία ευρωπαϊκής αστάθειας είναι η αδυναμία της Γαλλίας και σε μικρότερο βαθμό της Ιταλίας να προωθήσουν τις αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές. Η καθυστερημένη προσπάθεια του Προέδρου Ολάντ και της σοσιαλιστικής κυβέρνησης να προωθήσουν μια ήπια μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας για να περιοριστεί κάπως το κόστος της εργασίας, το οποίο έχει εκτοξευτεί εξαιτίας της επιβολής εργάσιμης εβδομάδας 35 ωρών από τους Σοσιαλιστές το 1999, προκαλεί δυναμικές κοινωνικές και συνδικαλιστικές αντιδράσεις.

Μαχητικές απεργίες έχουν παραλύσει το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας και δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία των διυλιστηρίων, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται ελλείψεις στα καύσιμα, ενώ το πολιτικό στοίχημα για την κυβέρνηση και όσους αμφισβητούν δυναμικά την πολιτική της είναι η ομαλή διεξαγωγή του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου, το οποίο ξεκινάει σε λίγες ημέρες. Η ελεγχόμενη από τους κομμουνιστές συνδικαλιστική συνομοσπονδία CGT απειλεί να δημιουργήσει ανυπέρβλητα προβλήματα στη λειτουργία του σιδηροδρομικού δικτύου και στις αεροπορικές συγκοινωνίες κατά τη διάρκεια του Euro 2016. Υπάρχει και μια σοβαρότερη απειλή, που έχει σχέση με τη διεθνή τρομοκρατία και σκιάζει το μεγάλο αθλητικό γεγονός. Σε περίπτωση τρομοκρατικού χτυπήματος κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου, θα υπάρξουν σημαντικές συνέπειες για την οικονομία της Γαλλίας και εκτιμάται ότι μπορεί να ενισχυθεί και η δυναμική του Brexit στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Η εικόνα της δεύτερης σημαντικότερης οικονομίας της Ευρωζώνης, η οποία αδυνατεί να προχωρήσει στις αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές, λειτουργεί αποσταθεροποιητικά για το ευρωπαϊκό οικονομικό σύστημα. Ανάλογα προβλήματα παρατηρούνται στην Ιταλία, όπου εκδηλώνεται και μια ανησυχητική τραπεζική κρίση, την οποία η κυβέρνηση Ρέντσι είναι υποχρεωμένη να αντιμετωπίσει με βάση τους νέους κανόνες, που αποκλείουν κρατικές ενισχύσεις στις τράπεζες σε βάρος του κρατικού προϋπολογισμού και των φορολογούμενων πολιτών.

Πρέπει επίσης να τονίσουμε ότι η εξέλιξη της κρίσης στη Γαλλία και στην Ιταλία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο. Σε περίπτωση επικράτησης του Brexit, θα ενισχυθεί η πολιτική θέση του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία και των δεξιών λαϊκιστών του Κινήματος των Πέντε Αστέρων και της Λέγκας του Βορρά στην Ιταλία.

Προς το παρόν η γαλλική και η ιταλική οικονομία αποφεύγουν τα χειρότερα με τη βοήθεια της πολιτικής της ΕΚΤ, η οποία έχει ρίξει πολύ χαμηλά το κόστος δανεισμού και της διαχείρισης του δημόσιου χρέους. Όμως οι παρεμβάσεις του Μάριο Ντράγκι δεν είναι σχεδιασμένες για να λύνουν προβλήματα αλλά για να εξασφαλίζουν χρονικά περιθώρια στις κυβερνήσεις προκειμένου να λύσουν αυτές τα προβλήματα, προχωρώντας σε διαρθρωτικές αλλαγές και, όπου χρειάζεται, σε δημοσιονομική εξυγίανση. Από τη στιγμή που η Γαλλία και η Ιταλία κινούνται στα όρια της οικονομικής και κοινωνικής στασιμότητας, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την εκδήλωση νέας οικονομικής κρίσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Τρεις ημέρες μετά το κρίσιμο βρετανικό δημοψήφισμα θα πραγματοποιηθούν βουλευτικές εκλογές στην Ισπανία, για να φανεί εάν τελικά η χώρα μπορεί να κυβερνηθεί. Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, το Λαϊκό Κόμμα του Μαριάνο Ραχόι θα έρθει πρώτο με ένα ποσοστό της τάξης 28%-29%, όπως στις εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου. Είναι πολύ πιθανό οι Podemos, οι οποίοι κατεβαίνουν σε αυτές τις εκλογές σε συνεργασία με την Ενωμένη Αριστερά, να πάρουν τη δεύτερη θέση με ένα ποσοστό της τάξης του 22% και να αφήσουν το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το οποίο προβλέπεται να υποχωρήσει από το 22% προς το 20%, στην τρίτη θέση.

Η ισπανική οικονομία αναπτύσσεται δυναμικά εξαιτίας της πολιτικής που εφάρμοσε ο Μαριάνο Ραχόι και παρατηρείται σημαντική μείωση της ανεργίας, η οποία όμως παραμένει σε απαράδεκτα υψηλά επίπεδα. Το δημοσιονομικό έλλειμμα είναι της τάξης του 5% του ΑΕΠ, γεγονός που αναμένεται να προκαλέσει την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αμέσως μετά τις βουλευτικές εκλογές. Το ερώτημα είναι εάν θα υπάρξει κυβερνητική πλειοψηφία πρόθυμη να συνεργαστεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην εφαρμογή δύσκολων μέτρων για τον περιορισμό του δημοσιονομικού ελλείμματος ή θα επισημοποιηθεί, σε πολιτικό επίπεδο, η λειτουργία της ΟΝΕ, με βάση τους κανόνες που έχουν συμφωνηθεί.

Η εκδήλωση οικονομικής και πολιτικής αστάθειας στην Ισπανία θα μεγαλώσει τις δυσκολίες στη διαχείριση των προβλημάτων των οικονομιών του ευρωπαϊκού Νότου και ιδιαίτερα της Ελλάδας.

Η κυβέρνηση χάνει πολύτιμο χρόνο, ενώ, αν κρίνουμε από το ευρωπαϊκό σκηνικό που έχει διαμορφωθεί, έχει κάθε λόγο να προλάβει τις διαφαινόμενες πολιτικές εξελίξεις. Αντί να κλείσει την πρώτη αξιολόγηση του τρίτου προγράμματος-μνημονίου τον περασμένο Νοέμβριο, καθυστέρησε μέχρι τον Μάιο, ενώ ακόμη και σήμερα κάνει ό,τι μπορεί για να αποφύγει την άμεση ρύθμιση συγκεκριμένων εκκρεμοτήτων.

Το αποτέλεσμα είναι να ενισχύεται η εικόνα οικονομικής και πολιτικής στασιμότητας και να αποθαρρύνονται όσες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και μεγάλοι ξένοι επενδυτές θέλουν να στηρίξουν έμπρακτα την ελληνική οικονομία.

Το Μαξίμου έχει επιλέξει λάθος μείγμα οικονομικής πολιτικής και προσπαθεί τώρα να δημιουργήσει μια εικόνα σχετικής ομαλότητας, αναβάλλοντας πολλά από τα δύσκολα μέτρα για το 2017 και το 2018. Το πιθανότερο είναι ότι στη διάρκεια των επόμενων μηνών η ελληνική οικονομία θα υποστεί τις συνέπειες από την ευρωπαϊκή αστάθεια και τον ενδεχόμενο συνδυασμό αρνητικών εξελίξεων που περιγράψαμε. Το ρίσκο στο οποίο μας έχουν εκθέσει έχει μεγαλώσει εξαιτίας της κυβερνητικής αναποτελεσματικότητας και αναβλητικότητας.