Η ιστορία παροχών, πλεονάσματος επαναλαμβάνεται σαν τραγωδία

Εντυπωσιακή η κίνηση του πρωθυπουργού κ. Τσίπρα, ο οποίος αποφάσισε λίγο πριν από τα Χριστούγεννα να δώσει με τη μορφή βοηθήματος 617 εκατ. ευρώ σε 1,6 εκατομμύρια συνταξιούχους. Δεν είναι η πρώτη φορά που ένας πρωθυπουργός επιλέγει μια τέτοια κίνηση, σήμερα όμως οι συνθήκες είναι πολύ πιο δύσκολες απ’ ό,τι κατά το παρελθόν και η συνέχεια προβλέπεται αρκετά δυσάρεστη.

Το πιθανότερο είναι ότι με την παρέμβασή του υπέρ των συνταξιούχων ο κ. Τσίπρας βάζει τη χώρα σε πορεία εκλογών, γιατί η κυβέρνησή του πολύ δύσκολα θα αντέξει τις πιέσεις στο εξωτερικό και στο εσωτερικό.

Αυτό που κατατρέχει τον κ. Τσίπρα είναι το πρόβλημα αξιοπιστίας που δημιούργησε στον εαυτό του με τους χειρισμούς που έκανε την περίοδο κατά την οποία κυριαρχούσε στην κυβέρνηση ο κ. Βαρουφάκης. Οι Ευρωπαίοι εταίροι καλωσόρισαν τη στροφή που έκανε στην οικονομική πολιτική το καλοκαίρι του 2015, κράτησαν όμως αποστάσεις πολιτικής ασφαλείας, θεωρώντας τον αναξιόπιστο, ακόμη και μετά την προσαρμογή του στους κανόνες της Ευρωζώνης.

Οι επικριτές του στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αισθάνονται δικαιωμένοι μετά την αιφνιδιαστική απόφαση που πήρε για τη χορήγηση βοηθήματος στους συνταξιούχους. Σε μια περίοδο κατά την οποία η συζήτηση για το κόστος του ασφαλιστικού-συνταξιοδοτικού συστήματος και την αρνητική οικονομική προοπτική του κυριαρχεί στη διαπραγμάτευση μεταξύ ευρωπαϊκών θεσμών και ΔΝΤ, ο πρωθυπουργός κινήθηκε μόνος του στην αντίθετη κατεύθυνση, εκθέτοντας πολιτικά όσους προσπαθούν να συνεννοηθούν μαζί του.

Οι ειδικοί του ΔΝΤ πολύ δύσκολα θα δεχτούν τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους για να επιστρέψουν στο ελληνικό πρόγραμμα, εφόσον οι Ευρωπαίοι εταίροι δεν βιάζονται να προχωρήσουν στην αναδιάρθρωση του χρέους του ελληνικού Δημοσίου και ο πρωθυπουργός αποφασίζει την προσωρινή έστω αύξηση του κόστους του ασφαλιστικού-συνταξιοδοτικού. 

Ταυτόχρονα, διάφορες κυβερνήσεις πιστωτριών χωρών, μεταξύ των οποίων και η κυβέρνηση της Γερμανίας, εκτίθενται στα πυρά κομμάτων της αντιπολίτευσης, τα οποία θεωρούν πεταμένα τα λεφτά των φορολογούμενων πολιτών που δεσμεύονται στην προσπάθεια διαχείρισης της ελληνικής κρίσης και ζητούν τη διακοπή της συμμετοχής στη χρηματοδότηση του ελληνικού προγράμματος.

Η πρωτοβουλία του κ. Τσίπρα ενισχύει την άποψη ότι είναι ένας ηγέτης ο οποίος δεν τηρεί πάντα τις δεσμεύσεις του και από τον οποίο καλό είναι να κρατούν αποστάσεις ασφαλείας για να μη βρεθούν εκτεθειμένοι.

Το πιθανότερο, λοιπόν, είναι ότι τους επόμενους μήνες το ΔΝΤ θα διατυπώσει με πιο έντονο τρόπο τις επιφυλάξεις του για την προοπτική της ελληνικής οικονομίας και τη βιωσιμότητα του χρέους, ενώ στο Eurogroup θα ενισχυθεί η θέση των «σκληρών» που ζητούν πλήρη συμμόρφωση με τα συμφωνηθέντα.

Με τη χορήγηση βοηθήματος σε περισσότερους από 1,6 εκατομμύρια συνταξιούχους ο πρωθυπουργός κ. Τσίπρας παίρνει μεγάλο πολιτικό ρίσκο. Κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπος με την οργή του λαού μόλις διαπιστώσουν οι πολίτες ότι πίσω από τη χριστουγεννιάτικη παροχή των εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ κρύβονται μέτρα 3 δισ. ευρώ για το 2017, περισσότερα μέτρα για το 2018 και συνέχιση της ίδιας αυστηρής έως σκληρής πολιτικής για μερικά ακόμη χρόνια, στη διάρκεια των οποίων το πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα θα διατηρείται στο 3,5% του ΑΕΠ.

Ο συνδυασμός της διαφαινόμενης αυστηρότερης στάσης των εταίρων και των πιστωτών και της λαϊκής αντίδρασης μόλις αποκαλυφθούν οι διαστάσεις της νέας πολιτικής μπλόφας του κ. Τσίπρα ενισχύει το σενάριο της προσφυγής στις κάλπες στη διάρκεια των επόμενων μηνών. Ο κ. Τσίπρας θα υποχρεωθεί, σύμφωνα με τις ενδείξεις, να τρέξει να προλάβει τις εξελίξεις που ο ίδιος δρομολόγησε.

Είναι η τρίτη φορά στη διάρκεια των τελευταίων επτά ετών κατά την οποία ένας πρωθυπουργός κάνει τέτοιου είδους κινήσεις.

Το 2009 ο πρωθυπουργός κ. Παπανδρέου προχώρησε, λίγο πριν από τα Χριστούγεννα, στην ενίσχυση συμπολιτών μας με μεγάλες οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες, διαθέτοντας για τον σκοπό αυτό περισσότερα από 1 δισ. ευρώ. Η πρωτοβουλία του σχολιάστηκε τότε με ιδιαίτερα θετικό τρόπο, στη συνέχεια όμως οι εξελίξεις ήταν δυσάρεστες. 

Ο κ. Παπανδρέου έκανε παροχές στη βάση του «τα λεφτά υπάρχουν», ενώ η χώρα είχε ήδη βρεθεί σε δημοσιονομικό αδιέξοδο και είχαν αρχίσει οι συζητήσεις με τους Ευρωπαίους εταίρους για τη λήψη των αναγκαίων μέτρων. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ πέρασε από τις χριστουγεννιάτικες παροχές του 2009 στην έναρξη της εφαρμογής του πρώτου προγράμματος-μνημονίου τον Μάιο του 2010, αφού πρώτα εφάρμοσε δέσμες μέτρων λιτότητας που δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα και δεν συγκράτησαν τον δημοσιονομικό κατήφορο.

Οι ομοιότητες Παπανδρέου και Τσίπρα είναι εντυπωσιακές, γιατί και ο κ. Τσίπρας βρίσκεται σε συζητήσεις με τους Ευρωπαίους εταίρους για να προχωρήσει σε διαρθρωτικές αλλαγές, η πιο σημαντική εκ των οποίων είναι η μείωση του κόστους του ασφαλιστικού-συνταξιοδοτικού για τον κρατικό προϋπολογισμό, ενώ έχει συμφωνήσει αλλεπάλληλες δέσμες μέτρων. Πρόσθετα μέτρα 3 δισ. ευρώ για το 2017 τα οποία περιγράφονται στον προϋπολογισμό. Νέα μέτρα το 2018 για να εξασφαλιστεί πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ και συνέχιση της ίδιας πολιτικής των εξαιρετικά υψηλών πρωτογενών δημοσιονομικών πλεονασμάτων για τέσσερα, πέντε ή και δέκα χρόνια, ανάλογα με το ποια πρόταση θα επικρατήσει τελικά στο Eurogroup.

Μεγάλες ομοιότητες έχει η πρωτοβουλία του κ. Τσίπρα, ο οποίος επικαλείται μεγαλύτερο από το προγραμματισμένο πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα, με ανάλογη κίνηση του κ. Σαμαρά τον Μάρτιο του 2014. Ο τότε πρωθυπουργός είχε αναφερθεί σε κοινωνικό πλεόνασμα-μέρισμα προκειμένου να κάνει στοχευμένες παροχές ύψους 500 εκατ. ευρώ.

Υπάρχουν όμως και διαφορές στις συνθήκες που εκδηλώθηκαν οι πρωτοβουλίες Σαμαρά και Τσίπρα. Τον Μάρτιο του 2014 η οικονομία ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση, γι’ αυτό άλλωστε και πέτυχε η τότε κυβέρνηση την πρώτη έξοδο του ελληνικού Δημοσίου στις διεθνείς αγορές μετά την έναρξη της εφαρμογής του μνημονίου. Επίσης, ο κ. Σαμαράς υποστήριζε ότι είχε υπερκαλύψει τον στόχο του πρωτογενούς δημοσιονομικού πλεονάσματος για το 2013, ενώ ο κ. Τσίπρας έφτασε στο συμπέρασμα ότι υπερκαλύφθηκαν οι στόχοι για το 2016 πριν από το τέλος του χρόνου και χωρίς να έχουν επισημοποιηθεί οι σχετικοί υπολογισμοί. Περίπου τα ίδια έλεγε πέρυσι τέτοια εποχή η κυβέρνηση για το πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα, στη συνέχεια όμως οι υπολογισμοί της ΕΛΣΤΑΤ οδήγησαν στον δραστικό περιορισμό του. 

Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι ο κ. Τσίπρας υποστηρίζει ότι υπερκάλυψε τον στόχο για το πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα αφού πρώτα είχε συμφωνηθεί ο δραστικός περιορισμός του. Τέλος, η οικονομική προσέγγιση του κ. Σαμαρά ήταν πιο παραγωγική, γιατί συνδύασε τις στοχευμένες παροχές με τη μείωση της φορολογίας προκειμένου να λειτουργήσει πιο αποτελεσματικά η οικονομία, ενώ στην περίπτωση του κ. Τσίπρα οι στοχευμένες παροχές οδηγούν σε προγραμματισμένες, ισοπεδωτικές για την πραγματική οικονομία αυξήσεις φόρων.

Το πιθανότερο σενάριο είναι ότι ο κ. Τσίπρας θα αξιοποιήσει τις χριστουγεννιάτικες παροχές στους χαμηλοσυνταξιούχους και την αναβολή της αύξησης του ΦΠΑ στα νησιά που δοκιμάζονται από το προσφυγικό-μεταναστευτικό για να πάει σε εκλογές στη διάρκεια των επόμενων μηνών. Το μόνο βέβαιο σε σχέση με τον χειρισμό του είναι ότι κάνει ακόμη πιο δύσκολη τη συνεννόηση με τους Ευρωπαίους εταίρους και τους πιστωτές και ακόμη πιο σκληρά τα μέτρα για το 2017, το 2018 και τα αμέσως επόμενα χρόνια.