Γιατί επέστρεψαν τα σενάρια για Grexit

Το τελευταίο διάστημα επέστρεψαν δυναμικά στο προσκήνιο τα σενάρια για Grexit, για αναγκαστική έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί παραπέμπει στον Ιούνιο-Ιούλιο 2015, χωρίς όμως τη συγκρουσιακή λογική και την ένταση που είχαν αναπτυχθεί τότε. Το σενάριο που αντιμετωπίζουμε είναι ενός «ήρεμου» Grexit, το οποίο θα οφείλεται περισσότερο στην αδυναμία της ελληνικής πλευράς να προσαρμοστεί παρά σε μια στρατηγική επιλογή αμφισβήτησης του τρόπου λειτουργίας της Ευρωζώνης.

Μεγάλη ευθύνη για την επιστροφή των σεναρίων του Grexit έχουν κυβερνητικά στελέχη και βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ οι οποίοι αναπτύσσουν, για τους δικούς τους λόγους, τον σχετικό προβληματισμό.

Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, περισσότεροι από ένας στους τρεις συμπολίτες μας τείνουν να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι θα πάμε καλύτερα με τη δραχμή απ’ ό,τι με το ευρώ. Η διαμόρφωση ενός σημαντικού τμήματος της κοινής γνώμης σε αυτή την κατεύθυνση οφείλεται στην απογοήτευση που προκαλούν τα αποτελέσματα της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης αλλά και στην άγνοια κινδύνου σε ό,τι αφορά ενδεχόμενη επιστροφή στο εθνικό νόμισμα.

Ορισμένα κυβερνητικά στελέχη και βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ προσπαθούν να ενισχύσουν τους πολιτικούς τους δεσμούς με τους συμπολίτες μας που έχουν την τάση να στραφούν υπέρ της δραχμής για να περιορίσουν τη δημοσκοπική, πολιτική φθορά του ΣΥΡΙΖΑ. Με τη στάση τους στέλνουν το μήνυμα ότι δεν πιστεύουν στην πολιτική που εφαρμόζει η κυβέρνηση και πως έχει δημιουργηθεί μια δυναμική που θα μας οδηγήσει σε οικονομικό αδιέξοδο.

Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο αναπτύσσονται τα σενάρια του Grexit είναι η μεγάλη καθυστέρηση της κυβέρνησης στην εφαρμογή των συμφωνηθέντων. Ακόμη πασχίζει για το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης του τρίτου προγράμματος-μνημονίου, η οποία θα έπρεπε να είχε πραγματοποιηθεί πριν από περίπου έναν χρόνο. Με τον ρυθμό που κινείται η κυβέρνηση, είναι φανερό ότι το ελληνικό Δημόσιο δεν προλαβαίνει να βγει στις αγορές σε μεγάλη κλίμακα και με μικρό επιτόκιο πριν από τον Αύγουστο του 2018, οπότε λήγει, με βάση τον αρχικό προγραμματισμό, το τρίτο πρόγραμμα-μνημόνιο. 

Αυτό σημαίνει ότι η ελληνική πλευρά θα ζητήσει παράταση του προγράμματος-μνημονίου, χωρίς να είναι βέβαιο ότι θα την εξασφαλίσει, εφόσον οι δυνάμεις της σκληρής και της άκρας Δεξιάς, οι οποίες αναπτύσσονται σε μια σειρά χώρες της Ευρωζώνης, ασκούν πίεση για την άμεση αναχώρηση από το ελληνικό πρόγραμμα, θεωρώντας ότι όσα χρήματα δεσμεύονται σε αυτό πηγαίνουν χαμένα και θα επιβαρύνουν τελικά τους φορολογούμενους πολίτες των δικών τους χωρών. Η αβεβαιότητα σχετικά με την έγκαιρη ολοκλήρωση του τρίτου προγράμματος-μνημονίου και την πολιτική δυνατότητα παράτασής του διευκολύνει την επιστροφή των σεναρίων του Grexit.

Τα σενάρια αυτά ενισχύονται και εξαιτίας της στροφής στην πολιτική των ΗΠΑ και του ΔΝΤ. Ο Πρόεδρος Τραμπ έχει εντελώς διαφορετικές προτεραιότητες από τον Πρόεδρο Ομπάμα. Δεν αντιμετωπίζει με θετικό τρόπο τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, θεωρεί πιθανή τη διάλυση της Ευρωζώνης στη διάρκεια της επόμενης διετίας και εκτιμά ότι η Ελλάδα, με τα προβλήματα που έχει, θα πρέπει να φύγει από το ευρώ. 

Ο κ. Μάλοχ, ο νέος πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ε.Ε., αναπτύσσει δημόσια αυτές τις θέσεις και προκαλεί τις αντιδράσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με τις ισχυρότερες πολιτικές ομάδες να ζητούν από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Γιούνκερ να μην κάνει αποδεκτή την τοποθέτηση του κ. Μάλοχ στις Βρυξέλλες.

Η αλλαγή πολιτικής των ΗΠΑ επηρεάζει και τη στάση του ΔΝΤ, η οποία γίνεται, με το πέρασμα του χρόνου, πιο αυστηρή έναντι της Ελλάδας. Στις τάξεις του ΔΝΤ εκφράζονται πλέον διαφορετικές απόψεις για την προοπτική της ελληνικής οικονομίας, με αυτούς που υποστηρίζουν ότι το χρέος του ελληνικού Δημοσίου δεν είναι βιώσιμο να κερδίζουν συνεχώς έδαφος.

Τρεις είναι οι βασικοί λόγοι για τους οποίους το ΔΝΤ φτάνει σε ιδιαίτερα αρνητικά συμπεράσματα για την κατάσταση και την προοπτική της ελληνικής οικονομίας. Πρώτον, η εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ και η αλλαγή της πολιτικής του νέου Προέδρου σε σχέση με τις επιλογές Ομπάμα. Δεύτερον, οι αντιδράσεις εκπροσώπων κρατών που συμμετέχουν στο ΔΝΤ, οι οποίοι θεωρούν ότι έχουν δεσμευτεί υπερβολικά μεγάλα ποσά στο ελληνικό πρόγραμμα. Τρίτον, οι πολιτικοί ελιγμοί του πρωθυπουργού κ. Τσίπρα, ο οποίος, σε μια προσπάθεια να σταθεροποιήσει πολιτικά τον ΣΥΡΙΖΑ, προχώρησε στη χορήγηση χριστουγεννιάτικου βοηθήματος στους χαμηλοσυνταξιούχους με δημοσιονομικό κόστος ανώτερο των 600 εκατ. ευρώ, ενώ το ΔΝΤ επιμένει ότι έχει χαθεί ο έλεγχος στα οικονομικά του ασφαλιστικού-συνταξιοδοτικού συστήματος, με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται υπερβολικά ο κρατικός προϋπολογισμός και να εμποδίζονται η δημοσιονομική εξυγίανση και η οικονομική ανάπτυξη.

Τα δραχμικά σενάρια ευνοούνται και από την αλλαγή πολιτικού σκηνικού στην Ε.Ε. Με τις βουλευτικές εκλογές που θα πραγματοποιηθούν στις 15 Μαρτίου στην Ολλανδία ανοίγει ένας κύκλος κρίσιμων αναμετρήσεων, οι οποίες θα προσδιορίσουν το πολιτικό πεδίο στην Ε.Ε. Μετά τις εκλογές στην Ολλανδία ακολουθούν τον Απρίλιο και τον Μάιο οι προεδρικές εκλογές σε δύο γύρους στη Γαλλία, τον Σεπτέμβριο οι βουλευτικές εκλογές στη Γερμανία, ενώ θα πραγματοποιηθούν βουλευτικές εκλογές και στην Ιταλία, πιθανόν το καλοκαίρι του 2017 και το αργότερο μέχρι τον Φεβρουάριο του 2018.

Οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν ενίσχυση των δυνάμεων της σκληρής και της άκρας Δεξιάς, η οποία, εάν τελικά επιβεβαιωθεί στις κάλπες, θα κάνει ακόμη πιο δύσκολη τη διαχείριση του ελληνικού προγράμματος. Σε περίπτωση που αναδειχθεί η άκρα Δεξιά της Ολλανδίας πρώτο κόμμα, η επόμενη κυβέρνηση συνασπισμού θα είναι ακόμη πιο αυστηρή στην αξιολόγηση της οικονομικής πολιτικής της ελληνικής κυβέρνησης. Εάν στη Γαλλία επικρατήσουν η Μαρίν Λεπέν και η άκρα Δεξιά, θα δημιουργηθεί δυναμική Frexit –εξόδου της Γαλλίας από την Ε.Ε. κατά το πρότυπο του Brexit–, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε πλήρες αδιέξοδο τη διαχείριση του χρέους του ελληνικού Δημοσίου. Το ίδιο μπορεί να συμβεί εάν αποδυναμωθεί η κεντροαριστερά στην Ιταλία και έρθουν στην εξουσία το Κίνημα Πέντε Αστέρων του κ. Γκρίλο και η Λέγκα του Βορρά του κ. Σαλβίνι, που ζητούν τη διενέργεια δημοψηφίσματος για την έξοδο της Ιταλίας από την Ευρωζώνη.

Η γαλλική άκρα Δεξιά και οι δεξιοί και ακροδεξιοί λαϊκιστές της Ιταλίας υπογραμμίζουν ότι σε περίπτωση που επικρατήσουν και φύγουν οι χώρες τους από την Ευρωζώνη, το δημόσιο χρέος θα μετατραπεί από ευρώ σε γαλλικά φράγκα και ιταλικές λιρέτες.

Την κατάσταση περιπλέκουν οι επισημάνσεις του υπουργού Οικονομικών της Γερμανίας κ. Σόιμπλε, ο οποίος σε κάθε ευκαιρία επαναλαμβάνει ότι η ελληνική πλευρά πρέπει να εφαρμόσει πλήρως τα συμφωνηθέντα για να σταθεροποιήσει τη θέση της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Η γενική αίσθηση είναι ότι αυξάνεται το πολιτικό ρίσκο στην Ευρωζώνη και πως σε περίπτωση αρνητικών εξελίξεων θα βρεθεί εκτεθειμένη η Ελλάδα, η οποία συνδυάζει την υπερχρέωση του Δημοσίου με τα μεγάλα διαρθρωτικά προβλήματα.

Η επιστροφή του σεναρίου του Grexit δημιουργεί πρόσθετες δυσκολίες στην οργάνωση της επανεκκίνησης της ελληνικής οικονομίας, εφόσον δημιουργείται ξανά κρίση αξιοπιστίας σε βάρος της κυβέρνησης και της οικονομίας. Το Grexit, πάντως, εξακολουθεί να έχει σχετικά μικρές πιθανότητες εφαρμογής και δεν αποτελεί το βασικό σενάριο.