Τα διλήμματα της ποσόστωσης

Αλλαγή στην ποσόστωση των γυναικών στα ψηφοδέλτια των εκλογών έφερε το νομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών με τίτλο «Προώθηση της ουσιαστικής ισότητας των φύλων, πρόληψη και καταπολέμηση της έμφυλης βίας», το οποίο υπερψηφίστηκε πριν από λίγες ημέρες στη Βουλή. Πλέον, η ποσόστωση για τις γυναίκες θα είναι στο 40%.

Αλλαγές στο παρά πέντε

Η σχετική διάταξη προκάλεσε αναταραχή στα κόμματα της αντιπολίτευσης, καθώς παραμονές των εκλογών καλούνται να αλλάξουν τον σχεδιασμό τους, αφού η ποσόστωση ήταν στο 30%.
Όπως αναφέρεται στο άρθρο 15, «ο αριθμός των υποψήφιων βουλευτών, από κάθε φύλο, πρέπει να ανέρχεται σε ποσοστό τουλάχιστον ίσο με το 40% του συνολικού αριθμού των υποψηφίων τους, αντιστοίχως, ανά εκλογική περιφέρεια. Τυχόν δεκαδικός αριθμός στρογγυλοποιείται στην επόμενη ακέραιη μονάδα, εφόσον το κλάσμα είναι ίσο με μισό της μονάδας και άνω. Η ισχύς του παρόντος αρχίζει από τις επόμενες εκλογές».
Μιλώντας στην Ολομέλεια της Βουλής, η υφυπουργός Εσωτερικών, Μαρίνα Χρυσοβελώνη, έκανε λόγο για «σημαντική παρέμβαση της αύξησης του ποσοστού του ελάχιστου ορίου συμμετοχής των γυναικών στα ψηφοδέλτια στο 40% από 1/3 που ισχύει σήμερα, με την ουσιώδη όμως προσθήκη της εκλογικής περιφέρειας και όχι του μέχρι σήμερα ισχύοντος περί επικράτειας».
Η κ. Χρυσοβελώνη σημείωσε ότι η συγκεκριμένη διάταξη «έχει ως στόχο όχι μια μηχανιστική και αριθμητική αντιμετώπιση της παροχής ίσων ευκαιριών στις γυναίκες, αλλά κυρίως τη ρητή διατύπωση της βούλησης της πολιτείας να προστατέψει με κάθε μέσο το δικαίωμα συμμετοχής των γυναικών στα κοινά, να τους ανοίξει τον δρόμο και να τις ενθαρρύνει να εμπλακούν ενεργά».
Μάλιστα, από το βήμα της Βουλής παρότρυνε τις γυναίκες «να θέσουν υποψηφιότητα σε όλων των ειδών τις εκλογές, με δύναμη και θέληση», ενθαρρύνοντας «τους αρμόδιους σε κάθε κόμμα, σε κάθε τοπική ή περιφερειακή παράταξη να τους δώσουν ίση ευκαιρία στα ψηφοδέλτια».
Παράλληλα, προσκάλεσε τις γυναίκες και τους άνδρες ψηφοφόρους στις προσεχείς εκλογές «να ψηφίσουν τις άξιες γυναίκες που θα θέσουν υποψηφιότητα, όσο ένθερμα ψηφίζουν και εμπιστεύονται και τους άνδρες».

Η ιστορία της ποσόστωσης

Τον Μάρτιο του 2001 η υπουργός Εσωτερικών, Βάσω Παπανδρέου, είχε καταθέσει τροπολογία στη Βουλή που προέβλεπε ότι η συμμετοχή στους συνδυασμούς υποψήφιων συμβούλων στις δημοτικές, κοινοτικές και νομαρχιακές εκλογές από κάθε φύλο έπρεπε να είναι ίση με το 1/3 του συνολικού αριθμού των υποψηφίων κάθε συνδυασμού. «Είμαι υπέρ της ποσόστωσης, επειδή δεν υπάρχει άλλος δρόμος για να αυξηθεί η συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική» είχε πει χαρακτηριστικά.
Τότε, η βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Ελένη Κούρκουλα υποστήριξε ότι η συγκεκριμένη αλλαγή δεν προωθούσε την ισότητα αλλά στην ουσία μείωνε τις γυναίκες, επειδή τις αντιμετώπιζε σαν μια ειδική κατηγορία.
Από την πλευρά της, η βουλευτής της ΝΔ Ντόρα Μπακογιάννη είχε σημειώσει ότι η εικόνα της Ελλάδας με 5,5% συμμετοχή των γυναικών στο εθνικό Κοινοβούλιο ήταν ντροπή και έπρεπε να δημιουργηθούν κίνητρα.
Υπέρ της ποσόστωσης είχε ταχθεί εξαρχής η βουλευτής του ΣΥΝ Μαρία Δαμανάκη, η οποία είχε καταθέσει και πρόταση νόμου στη Βουλή για την εφαρμογή της στις εθνικές εκλογές. «Αυτό που ζητάμε είναι να υπάρξει μια ώθηση ώστε οι γυναίκες να έρθουν στην ίδια αφετηρία με τους άνδρες και να διαγωνίζονται με ίσους όρους» είχε σημειώσει χαρακτηριστικά.
Τότε, το Γ΄ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας είχε κρίνει συνταγματική την ποσόστωση υπέρ των γυναικών. Η απόφαση έκανε λόγο για ένα θετικό μέτρο, που βοηθούσε στην πραγματική ισότητα των δύο φύλων και η καθιέρωσή του δεν παραβίαζε τις αρχές της λαϊκής κυριαρχίας και της καθολικότητας της ψήφου.

Η ποσόστωση στην Ευρώπη

Τον Μάρτιο του 2017 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δημοσίευσε έρευνα για τη συμμετοχή των γυναικών στους εκλογικούς καταλόγους. Η Γαλλία εισήγαγε το μέτρο της ποσόστωσης το 2000, το 2002 το Βέλγιο και το 2007 η Πορτογαλία και η Ισπανία.
Στο Βέλγιο και στη Γαλλία η ισοτιμία είναι 50/50, στη Σλοβενία και στην Ισπανία το ποσοστό είναι 40%, στην Πορτογαλία 33% και στην Πολωνία 35%.
«Κατάλογοι ισορροπίας μεταξύ των δύο φύλων» έχουν θεσπιστεί στην Ιταλία (1/3 για κάθε φύλο), ενώ πιο αποτελεσματικές θεωρούνται οι εθελοντικές ποσοστώσεις, καθώς παρατηρείται προοδευτική αύξηση των ποσοστών των γυναικών. Η έρευνα ανέφερε ως παραδείγματα τη Σουηδία, τη Δανία και τις Κάτω Χώρες, αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο, με το 32% των μελών της Βουλής των Κοινοτήτων να είναι γυναίκες και το 26% στη Βουλή των Λόρδων.

Η θέση των γυναικών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

«Παρά τα βήματα που έχουν γίνει, οι γυναίκες εξακολουθούν να αποτελούν μόλις το 36% των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου» σημείωνε τον περασμένο μήνα ακόμη μία έρευνα του Κοινοβουλίου με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας.
Με την πάροδο του χρόνου, το ποσοστό των εκλεγμένων γυναικών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει αυξηθεί. Πριν από την πρώτη άμεση εκλογή αντιπροσώπων για την Ευρωβουλή, όταν ακόμα τα κράτη-μέλη διόριζαν τους ευρωβουλευτές τους, οι γυναίκες αποτελούσαν πραγματικά μειοψηφία. Από το 1952 μέχρι το 1979 μόνο 31 γυναίκες κατάφεραν να μπουν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Μετά τις πρώτες άμεσες ευρωεκλογές του 1979 ο αριθμός των γυναικών άρχισε να αυξάνεται και η Σιμόν Βέιγ υπήρξε η πρώτη πρόεδρος του πρώτου άμεσα εκλεγμένου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Σημειώνεται ότι το ποσοστό εκπροσώπησης των γυναικών στο πρώτο εκλεγμένο με άμεση ψηφοφορία Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ήταν 15,2%. Πάντως, τα στοιχεία είναι ενθαρρυντικά για τον αριθμό των γυναικών που κατέχουν υψηλές θέσεις.
Στην τρέχουσα κοινοβουλευτική περίοδο, πέντε από τους 14 αντιπροέδρους και έντεκα από τους 23 πρόεδρους επιτροπών είναι γυναίκες, σε σχέση με τρεις αντιπροέδρους και οκτώ προέδρους επιτροπών κατά την προηγούμενη θητεία.
«Η δύναμη των γυναικών στην πολιτική αποτελεί την πηγή των δικαιωμάτων για τις γυναίκες, γιατί καθορίζει τη δυνατότητα των γυναικών να συμμετέχουν και να αποφασίζουν για τη συλλογική διακυβέρνηση των κοινωνιών μας. Πρέπει να συνεχίσουμε να παλεύουμε» τόνισε η επικεφαλής της Επιτροπής του Κοινοβουλίου για τα Δικαιώματα των Γυναικών, Vilija Blinkeviciute (Σοσιαλιστές, Λιθουανία).
Σε έκθεση που υιοθετήθηκε τον Ιανουάριο του 2019, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπογραμμίζει τη σημασία της αύξησης της εκπροσώπησης των γυναικών στις εκλογικές λίστες και ωθεί τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα να διασφαλίσουν ότι θα υπάρχει ισορροπία στα ψηφοδέλτιά τους.