Φτερό στον άνεμο

Αυτή τη φορά δεν έπεσαν έξω μόνο οι δημοσκοπήσεις αλλά και τα στοιχήματα και οι αγορές. Κοιμηθήκαμε με Bremain και ξυπνήσαμε με Brexit, σαστισμένοι και σε πλήρη άγνοια για το «κύμα του σοκ» (Libération) που σηκώθηκε όταν έκλεισαν οι κάλπες του βρετανικού δημοψηφίσματος που αλλάζει την Ευρώπη.

Ο ακροδεξιός Ν. Φάρατζ, ο ηγέτης του «leave», δεν κρύβει τον ενθουσιασμό του από την Παρασκευή το πρωί, αναγγέλλοντας ότι το ευρωπαϊκό σπίτι γκρεμίζεται, αφού έφυγε από τη θέση του το πρώτο τούβλο. Δεν έχει άδικο. Μια πορεία μαρασμού της Ε.Ε. κατέληξε σε ιστορικό ατύχημα μετά το λάθος ενός πρωθυπουργού που τελειώνει, του Ντ. Κάμερον, ο οποίος γι’ αλλού το πήγαινε και αλλού ο λαός τον πήγε.

Ως συλλογικό υποκείμενο δεν πολυασχοληθήκαμε με το θέμα, παρόλο που πρόκειται για τη μεγαλύτερη δοκιμασία της Ε.Ε. από την ίδρυσή της. Μάλιστα ακούστηκαν αμέριμνες αναλύσεις, κατά τις οποίες ούτε το Brexit πρέπει να μας τρομάζει, αφού θα σημαίνει ήττα του δόγματος λιτότητας που φέρει την υπογραφή Σόιμπλε.

Έτσι κι αλλιώς, οι ανοησίες πλεονάζουν στον ελληνικό δημόσιο διάλογο, όπως και οι ατέρμονες συζητήσεις για άλλα θέματα από το βασικό, που θα έπρεπε να είναι η αναδιοργάνωση του κράτους μας και η ανασυγκρότηση της παραγωγικής μας βάσης για να σπάσουμε τον κύκλο της ύφεσης, κάτι που θα γίνει ακόμη πιο δύσκολο μετά την πρώτη έξοδο κράτους-μέλους της Ε.Ε., που μπορεί ως διαδικασία να κρατήσει μία διετία, αλλά οι πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις της διαγράφονται ήδη.

Οι ορατές παρενέργειες είναι ήδη βαριές: αναστάτωση στις αγορές (η στερλίνα είχε τη μεγαλύτερη πτώση των τελευταίων 30 ετών), πιθανή αύξηση των επιτοκίων του ESM που μας δανείζει, ενίσχυση της υφεσιακής τάσης, δυναμική υπέρ των δημοψηφισμάτων (Γαλλία, Ολλανδία, Ιταλία, Δανία), των αυτονομιστικών τάσεων (Σκοτία, Βόρεια Ιρλανδία, Καταλονία), της ακροδεξιάς, του λαϊκισμού, του εθνικισμού, της ξενοφοβίας, του αντισυστημισμού κάθε είδους.

Το πιθανότερο είναι ότι το Βερολίνο θα ακολουθήσει τακτική ήρεμων νερών μέχρι τις γερμανικές εκλογές τον Σεπτέμβριο του 2017. Στο μεταξύ, θα έχουν γίνει οι εκλογές στη Γαλλία και θα έχουν διαμορφωθεί πολιτικά συμπεράσματα για τα ρεύματα που κινούνται στη Γηραιά Ήπειρο. Και στη συνέχεια θα ξαναμετρηθούμε, πόσοι θέλουν να προχωρήσουν σε περισσότερη ολοκλήρωση, πόσοι δεν αντέχουν τους γερμανικούς κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας και ποια θα είναι η Ε.Ε. του μέλλοντος.

Η απόφαση για την έξοδο της Βρετανίας από την Ε.Ε. μετά από 43 χρόνια ησυχίας και ευημερίας είναι μια ήττα των ελίτ (που στήριξαν Bremain), του σύγχρονου ευρωπαϊκού μοντέλου που φάνηκε ανεπαρκές στη διαχείριση της οικονομικής και της προσφυγικής κρίσης, της προοπτικής της ενοποίησης. Είναι μια κραυγή φόβου και ελπίδας μαζί, για την ερμηνεία της οποίας αναλώνεται ήδη πολλή ενέργεια, χωρίς πια να έχει και τόση σημασία, αφού το τζίνι έχει βγει από το μπουκάλι.

Την ώρα που σηκωνόταν ο άνεμος του Brexit, το εγχώριο πολιτικό σύστημα ασχολούνταν με την αλλαγή του εκλογικού νόμου και οι αρχηγοί των κομμάτων εμφανίζονταν καλά μελετημένοι για το πώς μπορούν να σπάσουν οι μεγάλες περιφέρειες και πώς να γίνει η επιδότηση του πρώτου κόμματος με κάποιο μπόνους, δηλαδή έδειχναν να έχουν σχέδιο για όλα όσα αφορούν το επάγγελμά τους. Για τη χώρα έχουν κάποιο τόσο επεξεργασμένο σχέδιο;

Δύσκολα μπορεί να υποθέσει κανείς ότι ο οφειλέτης του Δημοσίου που απειλείται με κατάσχεση τραπεζικού λογαριασμού, εκείνος που αγωνιά αν θα βγει το σπίτι του σε πλειστηριασμό το φθινόπωρο επειδή το στεγαστικό του δάνειο είναι κόκκινο, ο άνεργος ή ο απλήρωτος του ιδιωτικού τομέα ενδιαφέρονται και παρακολουθούν τον διάλογο του Αλέξη Τσίπρα με τον Μητσοτάκη, τη Γεννηματά, τον Κουτσούμπα, τον Θεοδωράκη και τον Λεβέντη για ένα νέο εκλογικό σύστημα που θα κινείται σε αναλογικότερη κατεύθυνση με μείωση του μπόνους των 50 εδρών στο πρώτο κόμμα (20-30 για όποιον υπερβεί το 40%-42%) ή και με πλήρη κατάργησή του. Όλοι εκτός από το ΚΚΕ θέλουν τη διατήρηση του ορίου κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης στο 3%, ενώ υπό συζήτηση είναι η ψήφος στα 17, η συμμετοχή των ομογενών στις εκλογές, η κατάτμηση των μεγάλων περιφερειών και ειδικά της Β΄ Αθήνας. Η ΝΔ αρνείται κατηγορηματικά οποιαδήποτε εκδοχή αναίρεσης της ενισχυμένης αναλογικής «γιατί πρέπει να διασφαλίζεται η κυβερνητική σταθερότητα», το ΚΚΕ οχυρώνεται πίσω από την απαίτηση για άρση του ορίου 3%, ενώ ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι και Ένωση Κεντρώων μπαίνουν ουσιαστικά στη συζήτηση. Δεν αρκούν όμως οι ψήφοι τους για τον μαγικό αριθμό 200 που απαιτείται προκειμένου να εφαρμοστεί ο νέος εκλογικός νόμος από τις επόμενες εκλογές, αλλά θα πρέπει να εξασφαλιστούν επίσης οι ψήφοι του ΚΚΕ (δύσκολο) ή της Χρυσής Αυγής (λύση ανάγκης προσβλητική για τον δημοκρατικό πολιτισμό μας).

Μέχρι να ριφθεί ο κύβος, ο πρωθυπουργός θα απολαμβάνει καρπούς: Ανέκτησε την πρωτοβουλία των κινήσεων, φέρνει σε αμηχανία τα κόμματα του ενδιάμεσου χώρου που θέλουν αναλογικότερο εκλογικό νόμο αλλά όχι και να ταυτιστούν με τον ΣΥΡΙΖΑ, αποπροσανατολίζει από τα μέτρα, τα προβλήματα της καθημερινότητας και τους λογαριασμούς που δεν βγαίνουν και επιχειρεί να απομονώσει τη ΝΔ ως κόμμα διαμαρτυρίας και τυφλής καταγγελίας.

Στο μεταξύ, προετοιμάζεται ήδη η φθινοπωρινή σύγκρουση με τους πιστωτές. Η κυβέρνηση τραβάει ήδη κόκκινες γραμμές στα εργασιακά του ιδιωτικού τομέα ζητώντας την επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων και των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Διαμορφώνεται κλίμα «το ΔΝΤ ζητάει αίμα» την ώρα που το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει νομολογήσει υπέρ της απελευθέρωσης των ομαδικών απολύσεων και η απογύμνωση του βασικού μισθού των 586 ευρώ από επιδόματα ακόμη και για υπαλλήλους με πολυετή προϋπηρεσία έχει συμφωνηθεί στο πλαίσιο του δεύτερου μνημονίου με προγραμματισμό για το 2017. 

Επομένως η κυβέρνηση κρύβει αυτά που είναι δρομολογημένα και η αξιωματική αντιπολίτευση κάνει πως δεν ξέρει τίποτα για τον φόνο. Κάπως έτσι φτιάχνεται το έδαφος για ένα θερμό φθινόπωρο, με εντάσεις στη διαπραγμάτευση στο πλαίσιο της δεύτερης αξιολόγησης του προγράμματος, ενώ ήδη θα έχουν αρχίσει οι πληρωμές των φόρων (εισοδήματος, ΕΝΦΙΑ κ.λπ.), με την ανάπτυξη να καθυστερεί. Θα μεσολαβήσουν τα ιερά μπάνια του λαού και αναποδογυρίσματα στο ευρωπαϊκό επίπεδο, που ποιος ξέρει πού θα καταλήξουν. Ακόμη και οι ισπανικές εκλογές αυτής της Κυριακής μπορεί να οδηγήσουν σε ανατροπές και ποιος ξέρει πώς θα αποτυπωθεί ο αντίκτυπος του Brexit.

Σε κάθε περίπτωση, το μεγάλο ερώτημα σε ό,τι αφορά τα δικά μας είναι αν θέλουμε και μπορούμε να οργανωθούμε για να προστατευτούμε μέσα στην ευρωπαϊκή αντάρα. Τίποτα δεν δείχνει ότι έχουμε την ωριμότητα και τις ικανότητες να αντεπεξέλθουμε σε τόσο δύσκολες συνθήκες όσο αυτές που διαμορφώνονται. Σίγουρα δεν έχουμε πολιτικό προσωπικό για τέτοιου επιπέδου παιχνίδι, ενώ η τύχη μάς έχει χαμογελάσει ήδη αρκετά για να ελπίζουμε ότι αυτό θα συνεχιστεί και κάπως έτσι θα σωθούμε.