Το Brexit έφερε την απόλυτη σύγχυση

Η απόφαση των Βρετανών, η οποία εκφράστηκε με το δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου, να αποχωρήσουν από την Ε.Ε. δημιούργησε γενική σύγχυση στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ε.Ε., η οποία μπορεί να οδηγήσει στην οικονομική και κοινωνική παράλυση.

Για το Ηνωμένο Βασίλειο η ψήφος υπέρ του Brexit σήμανε το τέλος μιας εποχής. Το πολιτικό σύστημα μπήκε σε φάση αποσταθεροποίησης, ενώ οι σχέσεις μεταξύ των Άγγλων και των Ουαλών από τη μια πλευρά και των Σκοτσέζων και των Βορειοϊρλανδών από την άλλη θα γίνουν δύσκολες έως επικίνδυνες.

Ο συντηρητικός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον ανακοίνωσε την παραίτησή του, η οποία θα ενεργοποιηθεί μετά την εκλογή του αντικαταστάτη του στην ηγεσία του Συντηρητικού Κόμματος και της κυβέρνησης, πιθανότατα τον Σεπτέμβριο. Θύμα της διαμάχης που ξέσπασε ήταν και ο πρώην δήμαρχος του Λονδίνου και βουλευτής των Συντηρητικών Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος ηγήθηκε της καμπάνιας του Brexit από την πλευρά του κυβερνητικού κόμματος. Τον κ. Τζόνσον άδειασε με χαρακτηριστική άνεση ο υπουργός Δικαιοσύνης Μάικλ Γκόουβ, ο οποίος ήταν το Νο2 στην ιεραρχία των Συντηρητικών που υποστήριζαν το Brexit.

Στην αρχή ο κ. Γκόουβ δήλωσε ότι δεν τον ενδιέφερε η ιεραρχία και η πρωθυπουργία, στη συνέχεια όμως διαπίστωσε ότι ο… φίλος του ο Μπόρις δεν μπορούσε να ηγηθεί της μετα-Brexit εποχής, ούτε να συσπειρώσει τις αναγκαίες δυνάμεις, και γι’ αυτό αποφάσισε να διεκδικήσει την ηγεσία και την πρωθυπουργία.

Ο κ. Γκόουβ «άδειασε» πρώτα τον πρωθυπουργό κ. Κάμερον και στη συνέχεια τον… φίλο του τον Μπόρις και πλέον οι πολιτικοί σχολιαστές παρομοιάζουν την κατάσταση με το γνωστό σίριαλ «House of Cards». Επειδή μάλιστα η σύζυγος του κ. Γκόουβ έστειλε ένα μήνυμα το οποίο του υποδεικνύει συνωμοτικές κινήσεις σε λάθος ηλεκτρονική διεύθυνση, δόθηκε άφθονη δημοσιότητα στο απαξιωτικό πολιτικό παρασκήνιο.

Το πλεονέκτημα στη μάχη της ηγεσίας του Συντηρητικού Κόμματος φαίνεται τώρα να περνάει στην υπουργό Εσωτερικών Τερέζα Μέι, η οποία υπήρξε συνεπής στον ευρωσκεπτικισμό της αλλά και στην υποστήριξή της προς τον πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον και στην καθυστερημένη έστω προσπάθειά του να κρατήσει το Ηνωμένο Βασίλειο στην Ε.Ε.

Ο εμφύλιος στο Συντηρητικό Κόμμα, ακόμη και μεταξύ των υποστηρικτών του Brexit, δεν είναι τίποτα μπροστά στον πόλεμο χαρακωμάτων που έχει ξεσπάσει εναντίον του ηγέτη του Εργατικού Κόμματος κ. Κόρμπιν. Ο τελευταίος κατηγορείται ότι δεν έκανε ό,τι μπορούσε για να κρατήσει το Ηνωμένο Βασίλειο στην Ε.Ε., εφόσον 38% των ψηφοφόρων του Εργατικού Κόμματος ψήφισαν τελικά υπέρ του Brexit. Περισσότεροι από 170 βουλευτές ζητούν την απομάκρυνση του κ. Κόρμπιν από την εξουσία και οι υποστηρικτές του περιορίζονται σε 40 μετά τις παραπέρα μειώσεις. Ο ηγέτης των Εργατικών εκλέγεται από τη βάση και ο Τζέρεμι Κόρμπιν, ο οποίος εκφράζει την αριστερή πτέρυγα του κόμματος, θεωρεί ότι διατηρεί την εμπιστοσύνη της και γι’ αυτό δεν παραιτείται. Εάν δεν αλλάξει κάτι και δεν υποκλιθεί στη θέληση των βουλευτών του κόμματός του, το Εργατικό Κόμμα θα οδηγηθεί πιθανότατα στη διάσπαση.

Μεγάλος κερδισμένος της αποσύνθεσης του παραδοσιακού δικομματισμού μπορεί να αναδειχθεί ο βασικός εκφραστής της δυναμικής του Brexit και ηγέτης του Κόμματος για την Ανεξαρτησία του Ηνωμένου Βασιλείου (UKIP) Νάιτζελ Φάρατζ. Πρόκειται για έναν δυναμικό και αδίστακτο δημαγωγό, το κόμμα του οποίου ήρθε πρώτο στις ευρωεκλογές του Μαΐου 2014 αλλά περιορίστηκε στο 11% στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές εξαιτίας του εκλογικού συστήματος –πλειοψηφικό σε μονοεδρικές περιφέρειες–, το οποίο λειτουργεί υπέρ των δύο μεγάλων κομμάτων. Έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα, ο κ. Φάρατζ μπορεί να μετατραπεί σε πρωταγωνιστή των εξελίξεων, γεγονός που θα δημιουργήσει πρόσθετα προβλήματα στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος του Ηνωμένου Βασιλείου και στη σχέση του με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Την πολιτική αναταραχή συμπληρώνει η εξασθένηση της συνοχής του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι Σκοτσέζοι δηλώνουν ότι θέλουν να παραμείνουν στην Ε.Ε. και θεωρούν ότι πρέπει να επαναλάβουν το δημοψήφισμα για την απόσχισή τους από το Ηνωμένο Βασίλειο. Στο δημοψήφισμα του 2015 45% των Σκοτσέζων ψήφισαν υπέρ της απόσχισης και 55% υπέρ της παραμονής στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στο δημοψήφισμα για το Brexit 62% των Σκοτσέζων ψήφισαν υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε. και σήμερα θεωρείται ότι ένα ποσοστό της τάξης του 60% θα ψήφιζε υπέρ της απόσχισης από το Ηνωμένο Βασίλειο με στόχο και την παραμονή στην Ε.Ε.

Πο σύνθετη είναι η κατάσταση στη Βόρεια Ιρλανδία, όπου συνδυάζεται μια πλειοψηφία υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε. με ένα βίαιο και αιματηρό πολιτικό παρελθόν και την ειδική σχέση με την Ιρλανδία, η οποία είναι και θα παραμείνει στην Ε.Ε.

Επομένως, η ανάλυση του Brexit με βάση την υποχώρηση της ισοτιμίας της στερλίνας και την ανάκαμψη του χρηματιστηριακού δείκτη υποτιμά τις πολιτικές, εθνικές διεργασίες που βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη και θα δώσουν, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, εντυπωσιακές και κατά κανόνα δυσάρεστες ειδήσεις.

Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί ζητούν την άμεση επίκληση εκ μέρους της βρετανικής κυβέρνησης του άρθρου 50 της συνθήκης της Λισαβόνας για να ενεργοποιηθεί η διαδικασία του Brexit, η οποία αναμένεται να διαρκέσει 2-3 χρόνια. 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θέλουν να επιταχύνουν, στο μέτρο του δυνατού, τις εξελίξεις, για να μην επέλθει θεσμική και πολιτική παράλυση στην Ε.Ε. και να μη δημιουργηθεί κλίμα οικονομικής και επιχειρηματικής αβεβαιότητας. Το πρόβλημα είναι ότι την πρωτοβουλία έχει, βάσει των συνθηκών, η βρετανική κυβέρνηση, η οποία δεν φαίνεται να βιάζεται. Το Λονδίνο θέλει πρώτα να έρθει σε μια παρασκηνιακή συμφωνία με τις άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, κυρίως το Βερολίνο και το Παρίσι, και μετά να ενεργοποιήσει τη διαδικασία του άρθρου 50 της συνθήκης της Λισαβόνας, πιθανότατα το 2017, όπως ανακοίνωσε ότι είναι ο στόχος της η υποψήφια για την ηγεσία του Συντηρητικού Κόμματος και την πρωθυπουργία Τερέζα Μέι. Ουσιαστικά η βρετανική διπλωματία ζητάει παρασκηνιακές εγγυήσεις για το ποια ακριβώς θα είναι η επόμενη μέρα στις σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου και Ε.Ε. –ιδιαίτερα σε ζητήματα που αφορούν την πρόσβαση στην ενιαία αγορά και τη διατήρηση του πρωταγωνιστικού ρόλου του Σίτι του Λονδίνου– και μετά θα κινήσει, με κάθε επισημότητα, τη διαδικασία του Brexit.

Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί καταγγέλλουν τη βρετανική στάση και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Γιούνκερ απαγόρευσε στους επιτρόπους και στα στελέχη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής οποιαδήποτε διαπραγμάτευση προτού υποβληθεί το αίτημα για Brexit. Oι κυβερνήσεις όμως των ισχυρότερων χωρών-μελών κάνουν άλλου είδους υπολογισμούς, εφόσον τους ενδιαφέρουν οι διακρατικές σχέσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο, και ορισμένες από αυτές θέλουν να περάσουν το μήνυμα ότι η βάση της Ε.Ε. είναι η διακυβερνητική συνεργασία και όχι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί.

Την κατάσταση περιπλέκει η πολιτική άνοδος των δεξιών και ακροδεξιών ευρωσκεπτικιστών και αντιευρωπαίων. Η Μαρίν Λεπέν του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου της Γαλλίας ξεσπάθωσε υπέρ του Brexit στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου την περασμένη Δευτέρα. Συνεχάρη τους Βρετανούς γιατί «έσπασαν τις αλυσίδες των Βρυξελλών» και δήλωσε ότι θα προσπαθήσει να ακολουθήσει η Γαλλία την ίδια πορεία.

Από το φθινόπωρο του 2016, οπότε κρίνεται στην Ιταλία με δημοψήφισμα η συνταγματική αναθεώρηση του Ρέντσι, μέχρι τις προεδρικές εκλογές που θα πραγματοποιηθούν στη Γαλλία τον Απρίλιο και τον Μάιο του 2017, οι λαοί της Ε.Ε. θα πρέπει να αποδείξουν ότι είναι σε θέση να απαντήσουν στην πρόκληση των δεξιών και ακροδεξιών αντιευρωπαίων, από την Ολλανδία και την Αυστρία μέχρι τη Γαλλία και την Ιταλία. Με την επικράτηση του Brexit η Ε.Ε. είναι υποχρεωμένη να δώσει πολιτική μάχη για την ίδια την ύπαρξή της.

Η πολιτική αβεβαιότητα που περιγράψαμε θα επηρεάσει αρνητικά τη βρετανική και ευρωπαϊκή οικονομία –έγιναν ήδη επίσημες σχετικές προγνώσεις από την ΕΚΤ και το ΔΝΤ–, ενώ θα κάνει ακόμη πιο δύσκολο το πέρασμα της ελληνικής οικονομίας από τη σταθεροποίηση στην ανάκαμψη και στη συνέχεια στην ανάπτυξη.