Κ. Φουντουλάκης: Έναν στους 5 προσέβαλε η κλινική κατάθλιψη, ένας στους 5 εμφανίζει σοβαρότατο στρες - Free Sunday
Κ. Φουντουλάκης: Έναν στους 5 προσέβαλε η κλινική κατάθλιψη, ένας στους 5 εμφανίζει σοβαρότατο στρες

Κ. Φουντουλάκης: Έναν στους 5 προσέβαλε η κλινική κατάθλιψη, ένας στους 5 εμφανίζει σοβαρότατο στρες

του καθηγητή ψυχιατρικής του ΑΠΘ, Κωνσταντίνου Φουντουλάκη 

Η πανδημία φαίνεται να μπαίνει για τρίτη φορά υπό έλεγχο, με ελπίδες αυτήν τη φορά ο έλεγχος αυτός να είναι τελεσίδικος, χάρη φυσικά στα εμβόλια. Αυτό τουλάχιστον δείχνουν τα στοιχεία που αφορούν τη δική μας περιοχή του κόσμου, αλλά δεν είναι καθόλου έτσι για άλλες περιοχές, όπως για παράδειγμα η Ινδία. Όσον αφορά εμάς όμως, πλέον μπορούμε να αποτιμήσουμε και τις ευρύτερες συνέπειές της και όλα τα στοιχεία συνηγορούν ότι η πανδημία επέφερε μια σημαντικότατη επιβάρυνση στην ψυχική σφαίρα.

Πρόσφατα ολοκληρώθηκε η διεθνής μελέτη COMET-G, η οποία οργανώθηκε υπό την αιγίδα της Ιατρικής Σχολής και της Πρυτανείας ΑΠΘ, σε συνεργασία με την Παγκόσμια Ψυχιατρική Εταιρία. Ήταν μια μελέτη που σχεδιάστηκε, οργανώθηκε και διοικήθηκε από την Ελλάδα και προσέλκυσε μεγάλη συμμετοχή. Τα αποτελέσματα από την αρχική ανάλυση είναι, πλέον, διαθέσιμα και εντυπωσιακά. Συλλέχθηκαν απαντήσεις από 55.589 άτομα από 40 χώρες με ένα μεγάλο ερωτηματολόγιο που επέτρεψε τη σε βάθος μελέτη της ψυχικής τους κατάστασης, της στάσης τους απέναντι στην πανδημία και των αλλαγών που αυτή επέφερε στην προσωπική και καθημερινή ζωή τους.

Τα πλήρη αποτελέσματα θα παρουσιαστούν σε ειδική εκδήλωση της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, διαδικτυακά, στις 5 Ιουνίου. Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι σε παγκόσμια κλίμακα η κλινική κατάθλιψη κατά τη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών μεσοσταθμικά προσέβαλε περίπου το 18% του πληθυσμού, με άλλο τόσο ποσοστό ανθρώπων να εμφανίζουν σοβαρότατο στρες. Η γενική ποιότητα ζωής ολόκληρου του πληθυσμού φαίνεται να έχει πληγεί σοβαρότατα, ενώ προβλήματα δημιουργήθηκαν και στις ενδοοικογενειακές σχέσεις. Η επίπτωση ήταν σοβαρότατη στα άτομα με προηγούμενο ψυχιατρικό ιστορικό (ποσοστό κατάθλιψης που πέρασε το 30%), τα οποία και εμφάνισαν υψηλότατα ποσοστά αυτοκτονικών σκέψεων (σχεδόν 15%). Η αυτοκτονικότητα όμως του γενικού πληθυσμού δεν φαίνεται να αυξήθηκε. Εντυπωσιακή ήταν η καταγραφή της προσκόλλησης σε διάφορες θεωρίες συνωμοσίας, με τουλάχιστον τους μισούς από τους συμμετέχοντες να αποδέχονται σε σημαντικό βαθμό μια τουλάχιστον τέτοια θεωρία, ωστόσο οι διαφορές ανάμεσα στις διάφορες χώρες ήταν σημαντικότατες. Οι θεωρίες αυτές φαίνεται ότι αναπτύσσονται σε μεγάλο βαθμό για να προστατεύσουν υγιή αλλά ψυχολογικά ευαίσθητα άτομα από το αβάσταχτο στρες, όμως βρίσκουν γόνιμο έδαφος σε ανεπαρκώς ανεπτυγμένες κοινωνίες από πολιτικο-οικονομική και κοινωνική άποψη καθώς και με προβληματικά συστήματα εκπαίδευσης. Αυτό όμως δεν αλλάζει το γεγονός ότι το ποσοστό των συνωμοσιολογικά προσανατολισμένων πολιτών ήταν απρόσμενα υψηλότατο παγκοσμίως και καμιά χώρα δεν ξέφυγε από αυτόν τον κανόνα.

Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, προκύπτει το ερώτημα τι επιφυλάσσει το μέλλον. Αυτό όμως δεν μπορεί να απαντηθεί ακόμα. Ωστόσο η αντιμετώπιση των προβλημάτων από την ψυχική σφαίρα αποτελεί μια ανάγκη που δεν έχει ικανοποιηθεί και οι δυνατότητες να γίνει αυτό είναι εξαιρετικά περιορισμένες, όσον αφορά παραδοσιακά συστήματα υγείας σε περιόδους κρίσεως και κοινωνικής απόστασης. Είναι σαφές φυσικά ότι, τώρα περισσότερο από ποτέ, είναι ανάγκη για τον ταχύτατο εκσυγχρονισμό των μηχανισμών παροχής υπηρεσιών υγείας με διάφανη δικτύωση των υπηρεσιών σε ένα υβριδικό μοντέλο «διαδικτυακής και διά ζώσης» παροχής υπηρεσιών με κέντρο αναφοράς την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας αλλά με τον κύριο ρόλο να έχουν οι εξειδικευμένες μονάδες ψυχικής υγείας μέσω επίβλεψης και βοήθειας. Ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα θα είναι κρισιμότερος από ποτέ, καθώς η συντριπτικά μεγάλη μάζα των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στη χώρα μας παρέχεται ιδιωτικά.

Η αντιμετώπιση των ευρύτατα διαδεδομένων συνωμοσιολογικών θεωριών και των προβληματικών συμπεριφορών υγείας είναι ένα εξαιρετικά περίπλοκο θέμα για το οποίο ακόμα δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια θεωρητική έστω πρόταση αντιμετώπισης. Στις επόμενες δεκαετίες πιθανότατα θα αποτελέσει ένα από τα σημαντικά πεδία εκπαιδευτικής δραστηριότητας, ενημέρωσης και κοινωνικής τριβής, καθώς οι συμπεριφορές αυτές πέραν πάσης αμφιβολίας ευθύνονται για σημαντικό ποσοστό των θανάτων αλλά και για την αποτυχία των μέτρων σε πολλές χώρες. Το αντιεμβολιαστικό κίνημα, δε, εκτιμάται ότι μπορεί να προκαλέσει ένα ακόμα κύμα της πανδημίας το φθινόπωρο, με θύματα σχεδόν αποκλειστικά τον ανεμβολίαστο πληθυσμό.

 

Ο κύριος Κωνσταντίνος Ν Φουντουλάκης είναι Καθηγητής Ψυχιατρικής, Διευθυντής, Cochrane Greece, Πρόεδρος του Τομέα Ψυχικής Υγείας ΠΙΣ, Εκπρόσωπος Νότιας Ευρώπης (Ζώνη 8) στο ΔΣ της Παγκόσμιας Ψυχιατρικής Εταιρείας